Kur’ân’da Ḍ-r-r Kökünün Semantik Analizi

Authors : Faruk ÖZDEMİR

Pages : 177-214

Doi:10.47424/tasavvur.1244867

View : 77 | Download : 77

Publication Date : 2023-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Arapça kadim lügatlerde ḍ-r-r kökünün “zarar vermek”, “toplanmak” ve “kuvvet” olmak üzere üç esas manası vardır. Tarihî süreç içerisinden bu kök manalardan birçok kelime türemiş ve muhtelif anlamlar kazanmışlardır. Bu makalede ḍ-r-r kökünden türeyen kelimeler, semantik açıdan inceleme konusu yapılmıştır. Önce söz konusu kök ve müştaklarının etimolojik kökenleri ve ilk dönem Arapça sözlüklerdeki anlamları tahlil edilmiştir. Bu bağlamda zaman içerisinde kazandıkları hakikî ve mecazî manalar tespit edilmeye çalışılmıştır. Bunu yaparken cahiliye dönemi Arap şiirinden ve hadislerden de istifade edilmiştir. Akabinde ḍ-r-r kökü ve müştaklarının semantik açıdan anlam örgüsünü tespit edebilmek amacıyla bu kökle zıt anlamlılık ve yakın anlamlılık ilişkisine sahip olan sözcüklere yer verilerek anlam ilişkileri karşılaştırılmıştır. Kelimelerin her zaman taşıdıkları ve hangi sisteme girerlerse girsinler yitirmedikleri “esas mana”ları olduğu gibi kelimelerin kökünden gelmeyen fakat içinde bulundukları münasebet sisteminden doğan “izâfî mana”ları da vardır. O nedenle bundan sonraki aşamada ḍ-r-r kökü ve türevlerinin Kur’ân’daki kullanımlarına yer verilerek ilgili kelimelerin Kur’ân siyakında kazandıkları izâfî manaları tespit edilmeye gayret edilmiştir. Son olarak ḍ-r-r kökü ve türevleriyle semantik açıdan zıt anlamlı ve yakın anlamlı kelimelerin Kur’ân’daki muhtelif kullanımlarına yer verilerek anlam örgüsü belirlenmeye çalışılmıştır.
Keywords : Tefsir, Kurân, Semantik, Etimoloji, Ḍ r r Kökü