Beyʿu’l-Vefânın Hukuki Niteliği Hakkındaki Görüşlerin Hanefî Fetvâ Literatüründeki Kronolojik Gelişimi -4./10-6./12. Yüzyıllar-

Authors : Okan Kadir Yilmaz

Pages : 1639-1668

Doi:10.47424/tasavvur.1368562

View : 195 | Download : 140

Publication Date : 2023-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Beyʿu’l-vefâ akdi, hukuki niteliği Orta Asyalı Hanefî fakihler tarafından yoğun bir şekilde tartışılmış fıkhî çözüm (hîle-i şerʿiyye) mahiyetinde bir fetvâ (vâkıât/nevâzil) meselesidir. Bu akit, başta Buhara ve Semerkant olmak üzere Orta Asya coğrafyasında yaşayan Müslüman toplumların borç ilişkilerini faize düşmeden yürütebildikleri bir uygulama olarak karşımıza çıkmaktadır. Hakkında kurucu imamlardan bir nakil bulunmayan beyʿu’l-vefânın hukuki niteliği hakkındaki ilk değerlendirmeler, 4./10. yüzyılda Orta Asyalı Hanefî meşâyihine ait fetvalarda ortaya çıkmıştır. Sonrasında 6./12. yüzyıla kadar bölge meşâyihi tarafından, Hanefî doktrine göre bu akdin hukuki niteliğinin ne olduğu konusunda çok farklı görüşler ortaya atılmıştır. Bu yüzyıllar arasında oluşan fetva literatürünü referans alan bu çalışmada, beyʿu’l-vefâ akdinin hukuki niteliği hakkında ortaya konulan görüşlerin kronolojik gelişimi inceleme konusu edilmiştir. Ayrıca konuyla ilgili farklı değerlendirmelerin ortaya çıkmasına neden olan temel eğilimler ile altık ve karşıt görüşlerin tespiti de yine bu çalışmada ele alınan konular arasındadır.
Keywords : Hanefî mezhebi, beyʿul vefâ, hîle i şerʿiyye, fetva literatürü, meşâyih, Buhara, Semerkant