Kur'ân’ın Vakf ve İbtidasında İhtilaf Gerekçeleri

Authors : Habip Kalaç

Pages : 37-68

Doi:10.47424/tasavvur.1424215

View : 141 | Download : 95

Publication Date : 2024-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Sahâbe Hz Peygamber’den sonra Kur\'ân ve sünnetin aktarılmasında önemli bir rol üstlenerek, nassların anlaşılmasında kendilerinden sonra gelecek nesiller için başvurulacak temel geçitlerden biri haline gelmiştir. Sahâbiler, kullandıkları yöntemlerle ilmî alandaki maharetlerini nassları anlamada sarf ederken, genel itibariyle; Kur\'ân, sünnet ve Arap şiirlerini kullanmışlardır. Sahâbenin fetihler aracılığıyla farklı yerlere dağılması, buralara tefsîr, fıkıh, kırâat vb. ilimleri nakletmesiyle sonuçlanmıştır. Bu nakiller daha sonra ilim halkalarının oluşması ve genişlemesini sağlamış, farklı yerlerde ilmî mekteplerin kurulması hızlanmış, ekolleşme süreci başlamış, dahası bahsedilen ilimlerde müstakil şahsiyetler ön plana çıkmaya başlamıştır. Bunun neticesinde kırâat vb. ilimlerde müstakilleşme sürecine gidilmiştir. Daha sonra kırâat ilmî; şifahi aktarım yerine; kitaplarda nakledilmiştir. Öyle ki vakf ve ibtidânın önemi, sürekli eser telif edilen bir alan olmasından anlaşılmaktadır. Sahâbiler, günümüzdeki vakf, ibtidâ vb. alanlarda kullanılan belirleyici birtakım kavram ve ifadeleri ismen zik-retmemişlerse de pratikte kullanmışlardır. Bununla beraber Kur\'ân’ın vakf ve ibtidâsında teorik anlamda sonradan isimlendirilecek kavramları icra etmişlerdir. Bu da sonradan geliştirilecek olan kaidelerin oluşumuna katkı sunmuştur. Sahâbe ve farklı kurrâ kıraatlerinin ele alındığı çalışmadaki temel hedefimiz; önemli bir fonksiyona sahip olan vakf ve ibtidânın başlangıç serüvenini saptama çabası olmayıp, bu ilmin fıkıh, tefsîr, kırâat, belâgat gibi alanlarda gösterdiği etkileri görmektir. Burada mesele fazla dağıtılmadan ele alınan konular bir sınırlamaya tabi tutularak, vakf ve ibtidânın etkileri Mu‘tezile, Hâriciyye, Cehmiyye, Şîa, Harûriyye ve Ehl-i sünnet çerçevesinde değerlendirilmeye çalışılmıştır. Öte yandan vakf ve ibtidânın kırâatler için önemli olduğu kadar; Kur\'ân’ın düzgün okunması, tefsîrinin sahih bir şekilde ortaya konulması, dil yapısının korunması ve hükümlerin sağlam bir şekilde tespit edilmesinde de bir o kadar önemli olduğu ortaya konulmuştur. Ayrıca bu çalışmada belirlenen başlıklar altında vakf ve ibtidânın alaka kurduğu ilimlerle olan münasebetine değinilmiştir. Yalnız bahsi geçen bu ilmin irtibat kurduğu konuların farklı çalışmalarda müstakil bir şekilde ele alınması gerektiğini ifade etmekte fayda vardır. Bu bağlamda mezheplerin yaklaşımları tespit edilerek, alt başlıklar açılmak suretiyle konuya ışık tutacak referans olan âyetlerden örnekler verilmek suretiyle vakf ve ibtidâ ilminin önemi ve incelikleri yansıtılmıştır.
Keywords : Vakf, İbtidâ, Kırâat, Tefsîr, Belâgat, Ehl i sünnet