Şâz ve Münker Rivayetlerin Dinî Düşüncedeki Yeri

Authors : Ahmet Alkan

Pages : 733-773

Doi:10.47424/tasavvur.1545458

View : 155 | Download : 113

Publication Date : 2024-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Hadis ıstılahı olarak meşhur olan şâz ve münker rivayetler, İslâm’ın ilk dönemlerinden itibaren bütün ilmî alanlarda var olmuştur. Ancak bu riva-yetleri ifade eden kavramlar zaman, kişi ve ilmî disiplinlere göre değişebil-mektedir. Anlattığı hikâyelerde mübalağa üslubu kullanması ve ana akım rivayetlerde olmayan bazı detayları içermesi, insanların bu rivayetlere ilgi göstermesinin en önemli nedenlerindendir. Kur’an ve sünnetin temel pren-sip ve öğretilerine muhalif pek çok fikir ve düşünce, münker ve şâz rivayet-ler aracılığıyla dinî literatürde alan bulabilmiştir. İsrâîliyyat, bazı rivayet eserleri ve etki alanı geniş ekoller aracılığıyla yayılan ve Müslümanların fikir ve düşüncelerini her çağda etkileme potansiyeline sahip olan söz konusu rivayetlerin tenkit süzgecinden geçirilmesi, sebep oldukları tahribatın tespit edilmesi, tarihsel arka planlarının, kaynaklarının ve kullanılma gerekçeleri-nin anlaşılması ile bu rivayetlere karşı doğru tutumların belirlenmesi kritik öneme sahiptir. Modern dönemdeki bazı çalışmalarda, münker hadis, şâz kıraatler, şâz olan fıkhî görüşler, emr-i bi’l mar’ûf ve nehy-i ani’l münker konuları, mevzubahis kavramların kullanıldığı ilmî disiplindeki manası bağ-lamında incelenmiştir. “Şâz ve Münker Rivayetlerin Dinî Düşüncedeki Yeri” başlıklı bu çalışmada ise şâz ve münker rivayetlerin kavramsal çerçevesi, tarihsel arka planı, yaşam alanı bulduğu genel kaynaklar, insanların bu ri-vayetlere müracaat etmelerinin gerekçeleri, şâz ve münker rivayetlerin dinî düşünceye olumlu ve olumsuz etkileri ve söz konusu rivayetlere karşı doğru tutumun nasıl olması gerektiği konuları ele alınmaktadır. Konunun araştı-rılmasında klasik hadis eserlerine ve modern akademik çalışmalara müra-caat edilerek şâz ve münkerin kavramsal çerçevesi ve tarihsel arka planıyla ilgili değerlendirmelerin tahlili yapılmıştır. Ayrıca, şâz ve münker rivayetle-rin metin analizi yapılarak, bu rivayetlerin tutarlılığı ve İslam dinine uygun-luğu, dinî düşünceye olumlu ve olumsuz etkileri eleştirel bakış açısıyla tartı-şılmış, farklı ekol ve âlimlerin şâz ve münker hadislere yaklaşımlarını esas alan karşılaştırmalı yöntemden faydalanılmıştır.
Keywords : Hadis, Münker, Şâz, Rivayet, Dinî düşünce