Osmanlı Tefsir Kültürüne Bir Katkı: Mehmed Fevzî Efendi’nin Tefrîcu’l-kalak fî tefsîri sûreti’l-Felak Adlı Sure Tefsirinin İşârî Yönden İncelenmesi

Authors : Hidayet AYDAR

Pages : 632-658

Doi:10.31121/tader.1124182

View : 14 | Download : 9

Publication Date : 2022-10-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu çalışmada Osmanlının ondokuzuncu asrında yaşamış önemli simalardan biri olan Mehmed Fevzî Efendi ve onun Tefrîcu’l-kalak fî tefsîri sûreti’l-felak adlı eseri ele alınmaktadır. Bu amaçla önce müellifin hayatı, yaşadığı dönem ve eserleri hakkında bilgiler verilmektedir. Ardından tefsir ve tasavvuf alanındaki yeri konusunda bilgiler serdedilmektedir. Müellifin Tefrîcu’l-kalak adlı tefsiri hakkına bilgi vermeden önce, Felak suresi tefsiri olması hasebiyle daha önce yazılmış bazı Felak suresi tefsirlerinden bahsedilmektedir. Bundan sonra Tefrîcu’l-kalak’ın işârî yönü üzerinde durulmaktadır. Felak suresinin tefsiri olan eserde ayetlerin ele alınış ve tefsir ediliş tarzı işlenmektedir. Eserde dirâyî ve rivâyî yöntemler yanında bilhassa işârî yöntemle yapılan yorumlara dikkat çekilmektedir. Müellif, bu yorumları daha ziyade hâl ehli diyebileceğimiz kimselerin hayatlarından örnekler vererek incelemektedir. Kerâmet türünden olan ve olağanüstü bir nitelik arz eden bu hikâyeler verildikten sonra okuyucunun bunlardan ibret ve ders alması yönünde uyarılar yapılmaktadır. Müellif, dönemin şartları gereği sosyo-ekonomik sıkıntı yaşayanlara, bireysel nedenlerden dolayı psikolojik sorunlar içinde bunalanlara bu eseriyle adeta bir kurtuluş reçetesi sunmaktadır. Bilhassa sabır, tevekkül, tefekkür, zikir, şükür, tasadduk, sıla-i rahim, şükür, dua gibi güzel hasletlere dikkat çekerek kişinin bunları dilinden, aklından, gönlünden eksik etmemesi gerektiğini anlatmaktadır. Müellif, aynı zamanda sihir ve yapılmış olan sihre karşı nasıl davranılacağı, büyüden hangi yöntemlerle kurtulabileceği hususlarında da geniş bilgiler vermektedir. Yine eserde kötü niyetli insanlardan, kötülüğü emreden nefisten, şeytan ve cin gibi varlıklardan gelebilecek zararlar ve bunlara karşı korunma yollarına dair bilgiler de aktarılmaktadır. Osmanlı’nın son dönemine ait mühim eserlerden biri olan Tefrîcu’l-kalak’ın yazıldığı dönemdeki anlayışı yansıtması bakımından önemine dikkat çekilmektedir. Ayrıca beyan ettiği hususlar ve yaşanan psiko-sosyal sorunlara karşı serdettiği çareler bakımından bugünün insanı için de ehemmiyet arz ettiğine işaret edilmektedir. Bu çalışmayla Osmanlı tefsir kültürüne bir nebze de olsa bir katkı sağlanmak hedeflenmektedir.
Keywords : Tefsir, Mehmed Fevzî Efendi, Tefrîcul kalak, Felak suresi, işârî