Tirmizî’nin Kur’ân Tefsir Yöntemi (Ebvâbu’t-Tefsîr Özelinde)

Authors : Mehmet Mahfuz ATA

Pages : 555-577

Doi:10.31121/tader.1147006

View : 15 | Download : 11

Publication Date : 2022-10-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Erken dönem hadis eserlerinin “Kitâbü’t-tefsir` bölümlerinde bulunan tefsir rivâyetlerinin Kur’ân’ın anlaşılmasına hangi yönden katkıda bulunduğu ve nasıl bir tefsir metodu izlediği araştırma konusunu oluşturmuştur. Bu nedenle çalışmada, Tirmizî’nin insert ignore into journalissuearticles values(ö. 279/892); “Ebvâbu’t-Tefsiri’l-Kur’ân” bağlamındaki tefsir rivâyetlerinde takip ettiği Kur’ân tefsir yöntemi ele alınmıştır. Zira Tirmizî, tefsire dair rivâyetleri Câmi’ adlı eserinde ayrı bir bölümde toplayan muhaddislerin önde gelenlerindendir. O, Câmi’i’nde, Ebvâbü’t-Tefsiri’l-Kur’ân, Fezâilu’l-Kur’ân ve Kıraât bölümlerine yer vermiştir. Tirmizî, bazı sûreler hariç Mushaf tertibine göre ve tekrarlarla birlikte ilgili rivâyetleri tefsir bölümüne almıştır. Tefsir kısmı 44. bölüm olup konularına göre insert ignore into journalissuearticles values(ale’l-ebvâb); tertip edilmiştir. Tirmizî, bâb başlıklarının oluşturulmasında âyetlerden çok az sayıda yararlanmış; âyetlerden fikhî çıkarımlarda bulunmuş ve tefsir bölümüyle ilgili daha çok sahabenin önde gelenleriyle, tâbiînden gelen bazı nakillere yer vermiştir. Tirmizî, Tefsir Bölümünde isnad ve raviler hakkında çeşitli değerlendirmelerde bulunmuş, raviler hakkında yapılan tartışmalara değinmiş, ihtilaflı durumlarda ise tercih yapmıştır. Naklettiği âyetlerle ilgili bazı açıklamalar yapmış ve kimi zaman bunların farklı tariklerine işaret etmiş, ilgili rivâyetlerin varyantlarını ve illetlerini belirtmiştir. Tefsirle ilgili konularda rivâyet metodunu kullanan ve hadisçi kimliğini yorumlarına yansıtan Tirmizî’nin tefsir bölümü, metod ve muhteva bakımından ele alınmış ve eserin genel niteliklerine değinilmiştir. Bu bağlamda tefsir ilmini ihtiva eden bölümlerin bulunması ve birçok özgün vasfı nedeniyle Câmi‘i’n tefsir bâbı, incelenmeye değer bulunmuştur. Tirmizî’nin Cami’i, zaman zaman Buhârî’nin Sahih’i insert ignore into journalissuearticles values(ö. 256/870); ile mukayese yapılmıştır. Hadis kitaplarında ilk müstakil tefsir bölümlerinin yazma geleneğinin Sa’id b. Mansûr insert ignore into journalissuearticles values(ö. 227/842); ile başlayıp Buhârî ve Tirmizî ile devam ettirildiği söylenmiştir. Müslim’in Sahih’i insert ignore into journalissuearticles values(ö. 261/875);, al-Nasā’ī’s insert ignore into journalissuearticles values(ö. 303/915); es-Sünenü’l-Kübrâsı ve Tirmizî’nin Câmi‘i’nde olduğu gibi ilk dönem bazı hadis külliyatında tefsir bölümlerine yer verilmiştir. Döküman analizi yönteminin kullanıldığı bu çalışmada, Tirmizî’nin Kur’ân’ı yorumlama, âyetlerin lafzî özelliklerine ait rivâyetleri belirtme, hadis usulüne dair açıklama yapma, hadislerin sıhhat derecelerini belirtme, fıkhî görüşlere yer verme, cerh-ta’dîl ve sened tenkidini yapma gibi hususlardan dolayı Tirmizî’nin Tefsir Bölümündeki Kur’ân tefsir anlayışının özgün niteliklere sahip olduğu kanaatine varılmıştır.
Keywords : Tefsir, Ebvâbüt Tefsir, Hz Peygamber, Tirmizî, Metot, el Câmi