Üslûbu’l-Kur’ân’a Yeni Bir Bakış: Kur’ân-ı Kerîm’de Bir İfade Tarzı Olarak Ecvibe-i Müskite

Authors : Muhammed Emin GÖRGÜN

Pages : 94-123

Doi:10.31121/tader.1252922

View : 11 | Download : 6

Publication Date : 2023-04-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Câhiliye döneminde edebiyat alanında ileri bir seviyede olan Arap toplumu kendilerinden bir peygamber ve kendi dillerinden bir kitap gönderilmek suretiyle son din olan İslâm’a davet edilmiştir. Bu ilahi davete iman edenler olduğu kadar kendilerine gönderilen peygamberi ve kitabı kabul etmeyip inkâr yolunu tercih edenler de olmuştur. Her ne kadar belâgat ve fesâhatta ileri bir seviyede olsalar da işittikleri Kur’ân-ı Kerîm’in eşsiz nazmı, muhtevası ve belâgati karşısında hayranlıklarını gizleyemeyen bu inkârcılar, ilk olarak “sihir, şair sözü, peygamberin uydurması” gibi ifadelerle Kur’ân-ı Kerîm’i küçümsemeye kalkışmışlardır. Ne var ki kendilerine Kur’ân-ı Kerîm’in benzeri getirilmesi hususunda meydan okunduğunda çaresiz duruma düşmüşler ve acizliklerini itiraf etmek zorunda kalmışlardır. Hatta onların Kur’ân-ı Kerîm’e dönük iddia ve inkârlarına verilen cevaplar dışında; öldükten sonra dirilmeyi inkâr, ilahlık iddiasında bulunma ve benzeri gibi pek çok iddialarına susturucu cevaplar verilmiştir. Kur’ân-ı Kerîm’in inkârcılara verdiği bu susturucu cevaplar edebiyat literatüründe ecvibe-i müskite kavramıyla ifade edilmektedir. Özünü hızlı ve aniden, güçlü delillerle muhatabı susturan ve muhatabın karşılık vermesinin önünü kesen cevapların oluşturduğu bu ifade üslûbu, Arap edebiyatında îcâz ve i‘câz özellikleriyle öne çıkan bir ifade tarzıdır. Câhiliye döneminden itibaren Arapların sosyal hayatta da sıkça kullandığı bu ifade tarzı, temsil alanını diğer tüm alanlarda olduğu gibi Kur’ân-ı Kerîm’de bulmakta ve Müslüman bir şahsiyet için başta tebliğ ve irşat olmak üzere doğru ifade aracını kullanma noktasında rehberlik etmektedir. Arap edebiyatında önemli bir yeri olan bu üslûbun edebî yönüyle Kur’ân-ı Kerîm’de yer alan kullanım örneklerini ele alan müstakil bir çalışma bulunmamaktadır. Bu çalışmada başta tehaddî âyetleri olmak üzere Kur’ân-ı Kerîm’in mucize olmasının bir unsuru olan i‘câz özelliğini temsil ettiğini düşündüğümüz ecvibe-i müskite içerikli âyetler, muhteva ve muhatap açısından tasnif edilecek; söz konusu üslup ile tefsir ilimleri arasındaki ilgi analiz edilecektir.
Keywords : Üslûbul Kurân, İcâzul Kurân, Arap Dili ve Belâgati, Îcâz, İcâz, Ecvibe i müskite