Cemâleddin el-Kâsımî’nin Selefî Kimliğinde Mehâsinü’t-Te’vîl’deki İbnü’l-Arabî Atıflarının Yeri

Authors : Muhammet Çol

Pages : 423-443

Doi:10.31121/tader.1489701

View : 139 | Download : 104

Publication Date : 2024-10-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Cemâleddin el-Kâsımî, tarihsel kökene sahip çağdaş Selefi hermenötik paradigmanın sembol isimlerinden olup Ehl-i Hadîs merkezli çağdaş Selefî düşünce dünyasının izleri, eserlerinin genelinin yanında Mehâsinü’t-te’vîl’de de mevcuttur. Durum böyle olmakla birlikte genel olarak Selefî düşüncenin sıcak bakmadığı tasavvufî yönelimin izleri onun hayatında ve çalışmalarında görülmektedir. Dolayısıyla burada bir problem vardır. Bu düzlemde makalede sosyal bilimlerin veri toplama, sentez, analiz ve mukayese gibi araştırma yöntemleri dikkate alınarak tasavvufî ve Selefî yönünün tefsirindeki İbnü’l-Arabî atıflarından hareketle incelenmesi hedeflenmiştir. Homojen yapı arz etmeyen Selefîliğin, Kâsımî üzerindeki etki boyutunun ortaya çıkarılması amaçlanmıştır. Sistem olarak Mehâsinü’t-te’vîl’deki Selefî kimliğini gösteren genel uygulamalarından hareketle tasavvufa bakışı, tasavvufî kaynakları, yorumları ve eleştirilerinin ardına düşülecek ve bunlardan sonra İbnü’l-Arabî atıfları merkezinde Kâsımî’nin literatürdeki konumuna bakılacaktır. Bu bağlamda makalenin temel problematiği Selefî kimliğe sahip olduğu bilinen Kâsımî’nin normalde tasavvuf karşıtı olması beklenirken tasavvufî yönelimin izlerini tefsirinde göstermesinin ve vahdet-i vücûd düşüncesinin kurucularından İbnü’l-Arabî’ye atıf yapmasının ne anlama geldiğinin ortaya çıkarılmasıdır. Bu doğrultuda makalede Mehâsinü’t-te’vîl’deki tasavvufî kimliğini gösteren uygulamalarının ardına düşülerek “rü’yetullah, tevessül, Firavun’un imanı ve kelâmullah” meselelerindeki İbnü’l-Arabî atıfları tahlil edilmiş, bunların düşünce boyutuna etkisi araştırma konusu yapılmıştır. İbnü’l-Arabî atıflarının Selefîliğine etkisi üzerinde durulmuş ve tasavvuf düşüncesine menfî radikal bir tavırla yaklaşmadığı fark edilmiştir.
Keywords : Tefsir, Kâsımî, Mehâsinüt tevîl, Selefîlik, İbnül Arabî, Tasavvuf