Harran Ovasında Çiftçi Sulamalarının Bazı Performans Göstergeleri

Authors : Barış BAHÇECİ

Pages : 343-353

Doi:10.33462/jotaf.976287

View : 18 | Download : 9

Publication Date : 2022-05-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu çalışmada, Harran ovasında rastgele seçilen çiftçi sulamaları izlenerek, tarla eğimleri, akış debileri, tarla sulama uzunlukları, Christiansen tekdüzelik katsayısı insert ignore into journalissuearticles values(CU); ve dağılım türdeşliği insert ignore into journalissuearticles values(DU);, derine süzülme oranı insert ignore into journalissuearticles values(DPR);, su uygulama randımanı insert ignore into journalissuearticles values(Ea);, sulama yeterliliği insert ignore into journalissuearticles values(Ia);, su ihtiyacı verimliliği insert ignore into journalissuearticles values(Er);, kuyruk suyu oranı insert ignore into journalissuearticles values(TWR); belirlenmiştir. Sulamalarda tarlaların büyük bölümlerinin yetersiz su aldığı, akış debilerinin büyüklüğü ve sulama süreleri sulamacının deneyimine göre tahmin edildiği gözlenmiştir. Border sulamalarında üç karıktan oluşan şeritler teşkil edilmektedir. Su önü karık veya borderde tarla sonuna geldiğinde suyun kesilmekte ve gündüz sulamalarında genellikle kuyruk suyu oluşmamaktadır. Sulamalarda mevcut nem dikkate alınmamaktadır. Sulama yapılırken, arazi tesviyesinin yüzey sulaması için genellikle yeterli olmadığı ve hatta aynı tarlada yer yer eğim farklılıkların olduğu belirlenmiştir. Harran Ovası’nda sulama sisteminde aşırı su kayıplarının ana nedenlerinden biri ve belki de en önemlisinin kontrolsüz gece sulamaları olduğu görülmüştür. Sulama suyu ihtiyacının yoğun olduğu zamanlarda bile, sulama suyunun bütün gece doğrudan drenaj kanallarına akması bu görüşü doğrulamaktadır. Tüm tarlada aşırı sulama nedeniyle derin süzülme artmış ve Ea değeri %62`ye düşmüştür. Bazı sulamalarda tarlanın tamamı yetersiz sulandığı belirlenirken, Ea değeri %88 iken olan bir sulamada, arazinin yarısının aşırı sulandığı ve diğer yarısının yetersiz su aldığı belirlenmiştir. Tarla içi yüzey sulama uygulamalarında derine süzülme değerleri %9 ile 38 arasında değişirken, izlenen tüm sulamalarda CU değerleri 66-96 aralığında bulunmuştur. Öte yandan, genel olarak DU değerleri %46 ile 85 arasında, sulama randımanları insert ignore into journalissuearticles values(Ea); %62-91 arasında değişirken, yüksek Ea değerlerinin, eksik sulamadan kaynaklandığı anlaşılmaktadır. Karık ve borderlerin sonunda, sulama suyunun açık drenaj kanallarına akmasını sınırlamak veya durdurmak için karık ve border sonları genellikle kapatılmaktadır. Gözlemler, tarla ve toprak özelliklerinin benzer olmasına rağmen, farklı karık/border uzunlukları kullanıldığını göstermiştir. Genellikle tarla uzunluğu ile karık veya border uzunluğunun eşit olduğu görülmüştür. Sulama suyu fiyatı, su hacmine göre değil, alansal büyüklüğe ve ürün türüne bağlı olduğundan, özellikle denetimsiz gece sulamalarında çok fazla su denetimsiz bir şekilde drenaj kanallarına akmaktadır. Dolayısıyla yüksek su kayıpları oluşmakta, devasa miktarlarda su drenaj kanallarıyla tahliye edilirken, bir bölümü Harran ovasının mansabındaki düşük kotlu arazilerde birikerek, yeraltı suyunun yükselmesine drenaj ve tuzlanma sorunlarının yaygınlaşmasına neden olmaktadır.
Keywords : Harran ovası, Harran ovası, yüzey sulama, performans göstergesi, sulama randımanı, derine süzülme