İklim Değişikliğine Karşı Tarım İşletmelerinin Geçim Kaynakları Etkilenebilirliğinin Sermaye Unsurları Açısından Değerlendirilmesi: Türkiye’de Üzüm Üreticileri Örneği

Authors : Betül Bahadır, Şener Uysal

Pages : 1112-1129

Doi:10.33462/jotaf.1375013

View : 79 | Download : 62

Publication Date : 2024-12-23

Article Type : Research Paper

Abstract :Türkiye’de iklim değişikliğinin olumsuz etkilerinden, tarımın diğer üretim biçimlerinde olduğu gibi, üzüm yetiştiriciliği de doğrudan etkilenmektedir. Türkiye’de 4,2 milyon ton üzüm üretimi ile bağcılık Türkiye ekonomisi için önem arz etmektedir. Ancak Türkiye’de bağcılık sektörü, üreticilerin geçim kaynaklarını tehdit eden kuraklık da dahil olmak üzere iklim kaynaklı risklerle karşı karşıyadır. Bununla birlikte, üreticilerin hanehalkı geçim kaynaklarının iklim değişikliği karşısında ne düzeyde kırılgan (savunmasız) olduğu ve bu kırılganlığın bölgeler arasında ne düzeyde farklılaştığı konusunda bilgi eksikliği vardır. Bu çalışma ile bu boşluğun doldurulması amaçlanmıştır. Türkiye’de gerek genel olarak tarım işletmelerinin gerekse üzüm üreticileri özelinde iklim değişikliğine karşı geçim kaynakları kırılganlığını ölçmeye yönelik yapılmış çalışmaya rastlanılmamış olması çalışmayı özgün kılmaktadır. Çalışmanın birincil verileri, Türkiye’nin önemli üzüm üreticisi 6 bölgedeki 8 ilde 35 ilçede üretim yapan 466 üzüm üreticisi ile yüz yüze görüşülerek anket formları aracılığıyla toplanmıştır. Geçim kaynakları kırılganlıklarının hesaplanmasında LEI (Livelihood Effect Index) indekslerinden faydalanılmıştır. LEI indeksinin hesaplanmasında işletmelerin sahip oldukları sermaye unsurları insan sermayesi, sosyal sermaye, doğal sermaye, finansal sermaye ve fiziksel sermaye unsurları açısından ayrı başlıklar altında değerlendirilmiştir. Bununla birlikte işletmelerin iklim değişliğine maruziyet düzeyleri de değerlendirilmiştir. Çalışma sonucunda, işletmelerin karşılaştıkları iklim olayları arasında en fazla aşırı kuraklık (2.25) ve sıcaklık artışları (2.01) orta düzeyin üzerinde gerçekleşirken, yağmur sezonunda gecikme (1.94), don olayları (1.77) ve yağmur sezonunda kısalma (1.70) ve dolu olayları (1.68) işletmelerin karşılaştıkları diğer iklim olayları arasında yer aldığı görülmüştür. Bununla birlikte, üzüm üreticilerinin iklim değişikliğine karşı geçim kaynakları kırılganlığı (LEI) değeri 0.44 olarak hesaplanmış ve bu sonuç üreticilerin iklim değişikliği gibi şoklar karşısında geçim kaynaklarının orta düzeyde bir etkilenebilirliğe sahip olduğunu göstermektedir. İşletmelerin iklim değişikliği gibi afetler karşısında en fazla kırılgan sermaye unsurunu fiziksel sermayeleri oluşturduğu görülmüştür (0.790). İşletmelerin sahip oldukları finansal sermaye (0.582) ve doğal sermaye unsurları (0.436) ise geçim kaynakları etkilenebilirlik düzeyi üzerinde orta düzeyde etkilemektedir. Geçim kaynakları kırılganlığı fazla olan Malatya (0.495), Adıyaman (0.490) ve Elazığ (0.475) illerinde uyum düzeylerini artırıcı faaliyetlere ihtiyaç vardır. Çalışmadan elde edilen sonuçlar ile tarım sektöründe bölgesel farklılıklar dikkate alınarak iklim değişikliğinin yaratmış olduğu farklı boyutlardaki maruziyetler ve işletme yapılarının farklı hassasiyet düzeyleri göz önüne alınarak işletmelerde hangi alanların güçlendirilmesi gerektiği konusunda ilgili paydaşlara ve politika yapıcılara uyum stratejilerinin geliştirilmesinde yol gösterici olacağı düşünülmektedir.
Keywords : Bağcılık, İklim Değişikliği, Maruziyet, Sürdürülebilir Geçim Kaynakları, Uyum Kapasitesi, Kırılganlık