Abbâsîler Döneminde Kâdı`l-kudâtlık

Authors : Yavuz Selim Göl

Pages : 11-59

View : 12 | Download : 9

Publication Date : 2018-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :İslâm devletlerinin adalet teşkilatında meydana gelen değişikliklerin en önemlilerinden birisi, kâdı’l-kudatlık makamı/kurumunun ihdasıdır. 170/786 yılında ortaya çıkmış olan kurum, Abbâsî devleti içerisinde önemli bir yer edinmiştir. Bu tarihten başlayarak, halifeler, adalet teşkilatına ilişkin yetkilerini kademeli bir şekilde kâdı’l-kudâtlara devretmişlerdir. Halifelerin siyasî gücü ve devletin içerisinde bulunduğu durumun yanı sıra, toplumda meydana gelen mezhepsel değişiklikler de kurumun gücünü doğrudan etkilemiştir.  Kâdı’l-kudâtlık kurumunun, İslâm devlet teşkilatı ve toplumundaki yansımalarının tespitinin amaçlandığı bu çalışmada, İslâm Tarihi kaynakları başta olmak üzere, tabakât, terâcim kitapları ve hukuk kurumunu ele alan eserler incelenerek, kâdı’l-kudâtların devlet ve toplum nezdindeki yerleri tespit edilmiştir.  Kâdı’l-kudâtlık kurumunun ilk kurulduğu dönemde daha dar yetkilere sahip olduğu, halifenin danışmanı gibi görev yaptığı fakat Abbâsî devletinin son dönemlerine doğru daha geniş yetkilere sahip olduğu görülmektedir. Bununla birlikte kâdı’l-kudât, toplum nazarında saygın bir yere ve bağımsız bir hareket alanına sahip olmuştur. Diğer taraftan, bazı aile ve mezhep mensuplarının, kâdı’l-kudâtlık görevinde daha fazla bulundukları da göze çarpan hususlardan birisidir. Araştırmanın, başta İslâm Tarihi olmak üzere, İslâm Hukuku, İslâm Kurumları Tarihi, İslâm Medeniyeti Tarihi gibi alanlarda çalışma yapan araştırmacılara katkı sağlaması beklenmektedir.  
Keywords : Adalet, Abbâsîler, Kadı, Kâdıl kudât, Halife