Dilbilgisinin Rivayet Lafızları Arasında Tercihe Etkisi: Dilci Şârih Tûribiştî Örneğinde Bir İnceleme

Authors : Zahir Aslan

Pages : 55-72

Doi:10.33718/tid.1443617

View : 89 | Download : 82

Publication Date : 2024-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Dil kurallarının oluşumunda belli bir standarda ulaşmak uzun bir sürecin neticesinde ortaya çıkmıştır. Dil bilginleri, kuralların belirlenmesinde istişhâd kaynağı olarak Kur’ân-ı Kerim ve klasik şiir üzerinde fikir birliğinde olurken, hadislerle istişhâd konusunda ise ihtilafa düşmüştür. Mana ile rivayet, senedde dile vakıf olmayan râvilerin varlığı ve istinsah hataları gibi etkenler bu ihtilafın temel dayanakları arasında gösterilebilir. Öte yandan temel gayesi hadislerin anlaşılması olan şerhler birçok konunun yanı sıra dil tahlillerine de yer vermiştir. Dile dair değerlendirmelerin yoğun olduğu hadis şerhlerinin dil açısından çalışılması rivayetlerin anlaşılmasına önemli katkı sunacaktır. Tûribiştî’nin kaleme aldığı el-Müyesser fî Şerhi Mesâbîhi’s-Sünne adlı şerh de Mesâbîhu’s-Sünne’de geçen rivayetlerin metinlerini bir dilci gibi tahkik etmiş, mukayeselerde bulunmuş ve detaylı açıklamalar yapmıştır. Bu çalışmada Tûribiştî’nin rivayet metinlerinde geçen kelimeleri/cümleleri nasıl tahlil ettiği, anladığı ve yorumladığı anlaşılmaya çalışılmıştır. Ayrıca yapılan değerlendirmelerin rivayet tercihine etkisi inceleme konusu edilmiştir. Müellif eserinde dilbilgisi ve hadis ilmine olan vukufiyetiyle önemli bir birikim ortaya koymuştur. Metinlerin dil açısından tahlilinde muhakkik bir metotla değerlendirmeler yapan müellif, görüldüğü kadarıyla çoğunlukla rivayet lafızlarının tercihinde nakli öncelemiştir.
Keywords : Arap Dili ve Belagati, Rivayet, Mesâbîhus Sünne, el Müyesser, Tûribiştî