Muhammed et-Trabzonî el-Medenî’nin Fıkhî Sorulara Cevap Üretme Faaliyeti

Authors : Mustafa Çil

Pages : 109-132

View : 48 | Download : 24

Publication Date : 2024-11-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Şer‘î ilimler sahasında araştırma yapanların yakın zamanda fark ve iltifat ettiği konu başlıklarından biri de ‘Muhammed et-Trabzonî el-Medenî’dir. Belli eserlerinin tahkik ve incelemesine yoğunlaşmış bu araştırmalar onun hayatına dair malumatı da zenginleştirmiş ve daha vasıflı hâle getirmiştir. Bununla birlikte Trabzonî’nin ilmî düşüncesi bütün veya ilgilendiği ilim dalları özelinde yeterince işlenmiş değildir. Onun fıkıh anlayışı hakkında konuşabilmek için de teliflerinin ve çeşitli şekillerde hizmet ettiği başka birçok eserin incelenmesine ihtiyaç vardır. Trabzonî’nin fıkıh telifleri fürû-i fıkıh alanına münhasır olup ağırlıklı olarak ‘ilmihal’ türü kapsamına dâhil edilebilecek konuları ele almaktadır. Birtakım zâbıtları muhtevi Risâletü’n-nezr ‘kavâid’ türüne yakın durur. Risâle fî savmi yevmi’ş-şek, Risâle fî iskâti’s-salât ve Cevâbü’l-es’ileti’l-letî seelehû min ehli’l-Kars ise Trabzonî’ye bilfiil yöneltilmiş sorular ile bunların cevaplarını içermektedir. Dolayısıyla bir yönüyle ‘fetva’ türündedir. Ancak risâlelerdeki meselelerin tip ve amaç farklılığı cevapları da ‘olur/olmaz’ şeklindeki yaygın iftâ kalıbı dışına taşırmış; nispeten uzun ve delilli biçimde zikrine yol açmıştır. Üretip kullandığı malzeme müellifin iftâ yöntemini tespite katkı bakımından özel önemi haizdir. Bunlarda onun ilmî ve belki kişisel yönlerine dair başka veriler bulunması da dikkate alınmaya değer bir ihtimaldir. Bu çalışmada, bahsi geçen üç risâle, öncelikle biçimsel yönden etraflıca tanıtılmıştır. İçeriklerinin tahliliyle de müellifin fıkhî sorulara yaklaşımı belirlenmek istenmiştir. Ulaşılan sonuçlar ve bazısı ilmî varsayımlara dayalı çıkarımlar -inceleme alanının dar olması nedeniyle- başka araştırmalarla desteklenme veya düzeltilmeye açıktır. Bununla birlikte söz konusu tespitlerin Trabzonî’nin fetva âdâbı ve fıkıh usulü anlayışını kısmen de olsa yansıttığı düşünülmektedir. Çalışmanın genel amacı Trabzonî’nin fıkıh anlayışını belirlemeye yönelik kapsamlı ilmî araştırmalara katkı sağlanmasıdır.
Keywords : İslam Hukuku, Muhammed et Trabzonî el Medenî, Risâle fî savmi yevmiş şek, Risâle fî iskâtis salât, Cevâbül esiletil letî seelehû min ehlil Kars