Esmâ-i Hüsnâ Literatürüne Bir Katkı: Muhammed b. Mahmud et-Trabzonî el-Medenî’nin el-Maksadü’l-esnâ fî şerh-i esmâi’l-hüsnâ risalesi

Authors : Osman Demirci

Pages : 133-153

View : 40 | Download : 30

Publication Date : 2024-11-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Öz Allah-âlem ilişkisinin keyfiyetini anlamak ve Allah’ı isimleri ve sıfatları aracılığıyla tanımak amacıyla esmâ-i hüsnâ konusu etrafında tarihi süreç içerisinde bir literatür vücuda gelmiştir. İslam filozoflarının teşbihe düşme endişesiyle Allah’a isim ve sıfat nispet etmeyi uygun görmeyen tavırları bir yana bırakılırsa esmâ-i hüsnâ meselesi İslam düşünce gelenekleri içerisinde gerek kelâmcılar gerekse mutasavvıflar tarafından Allah-âlem ilişkisini, marifetullahı ve insanın nasıl bir ahlakî yapı üzerinde olması gerektiği konularını temellendirecekleri bir zemin olarak telakki edilecektir. Dinin temel metinleri olan Kur’an ve hadislerde de bu konuya dair birçok ayet ve hadisin bulunması konunun ele alınmasının önemini âdeta bir kat daha arttırmıştır. Kâinatı ilâhî isimlerin tecelligâhı olarak tasavvur eden mutasavvıflar bu isim ve sıfatları Allah hakkındaki bilgimizin yegâne kaynağı gören kelâmcıların yanında esmâ-i hüsnâ aynı zamanda sanatın da konusu haline gelmiş ve bu alanda da bir esmâ-i hüsnâ literatürü oluşmuştur. Biz bu çalışmamızda Mahmud et-Trabzonî’nin esmâ-i hüsnâ konusunu ele alış biçimini, yorumlarını, kullandığı referansları ve nihayetinde konuyla ilgili literatüre yaptığı katkıyı ele almaya çalışacağız. Öncelikle konuyu alfabetik bir tasnif yöntemiyle ele alan müellif, bazı isimler konusunda sadece kelime anlamıyla yetinirken bir kısım isimler üzerinde genişçe durmakta, varsa kelâmî tartışmalara kısaca atıflar yapmakta, tercihlerini belirtmekle yetinmekte kelâmî tartışmalara ise neredeyse hiç girmemektedir. Esmâ-i hüsnâ listesindeki esmanın sayısı, değişik rivayetler arasındaki seçimleri ve çok tercih edilmeyen bir tasnif yöntemini kullanmasıyla dikkat çeken müellif, konuya daha çok bir hadisçi hassasiyetiyle yaklaşmakta, rivayetler üzerinde yoğunlaşmaktadır. Müellifin bu eserinde diğer risalelerinde olduğu gibi Kur’an ve hadisler başta olmak üzere Ali el-Kārî ve Münâvî temel referans kaynakları olarak kullanılmaktadır
Keywords : Kelâm, Esmâ i hüsnâ, Muhammad el Trabzonî, sıfat, isim