Muhammed et-Trabzonî’nin (ö. 1200/1786) Risâle fî Şerâiti Sıhhati’n-Nezr Adlı Risâlesi: İnceleme ve Tahkik

Authors : Şenol Saylan

Pages : 155-175

View : 39 | Download : 26

Publication Date : 2024-11-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Fıkıh terimi olarak “dinen mükellef olmadığı halde, kişinin farz veya vâcip türünden bir ibadeti yapacağına dair Allah’a söz vermesi” şeklinde tarif edilen nezir kelimesi Türkçede “adak” olarak ifade edilir. Adak ile ilgili konular bazı fıkıh kitaplarında nezir ve yemin bölümlerinde veya nezredilebilen namaz, oruç hac gibi her bir ibadet işlenirken bahis konusu yapılmıştır. Nadir de olsa nezir ahkâmı ile ilgili bazı konulara temas eden müstakil eserler de kaleme alınmıştır. Konuyla ilgili müstakil bir risâle kaleme alan âlimlerden biri de Muhammed et-Trabzonî el-Medenî’dir (ö. 1200/1786). 18. yüzyıl Osmanlı âlimlerinden olan Muhammed et-Trabzonî, ilk eğitimini Trabzon’da tamamladıktan sonra tahsilini ilerletmek üzere İstanbul’a gitmiştir. Trabzonî, ilerleyen süreçte çeşitli tarihlerde İslam coğrafyasının Halep, Şam, Kudüs, Mısır, Mekke ve Medine gibi bölgelerine seyahatlerde bulunmuştur. Buralarda birçok eseri istinsah ve mukabele etmiş, çeşitli ilimlerde icazetler almıştır. 1753 yılında İstanbul’a döndükten sonra Süleymaniye Medresesi’nde hâfız-ı kütüb ve müderris olarak görev yapmıştır. Kâdîrî tarikatına mensup bir sufî olan Trabzonî, fıkıh, hadis, tefsir gibi çeşitli ilim dallarında birçok eser kaleme almıştır. Telif ettiği bu eserlerden biri de Risâle fî şerâiti sıhhati’n-nezr adlı adak konulu risâlesidir. Söz konusu risâlede adak konusuyla ilgili şartları ele alan Trabzonî, Hanefî fürû fıkıh literatüründe çeşitli konularda zikredilen bu şartları, genel ilkeler (davâbıt) olarak yedi başlık altında bir araya getirmeye çalışmıştır. Sadece ilk kâideye değinirken mezhepte yer alan konuyla ilgili farklı görüşlere yer veren Trabzonî diğer kâideleri kısaca zikretmekle yetinmiştir. Bu makalede Muhammed et-Trabzonî’nin adak konusuyla ilgili şartları ihtiva eden risâlesini inceleyerek risâlenin tahkikli metnine yer verdik.
Keywords : İslam Hukuku, Osmanlı, Adak, Muhammed et Trabzonî, Risâle fî Şerâiti Sıhhatin Nezr