AYVALIK TARİHİNDE ZEYTİNYAĞI ÜRETİM, DEPOLAMA VE SATIŞ BİNALARININ YERİ VE ÖNEMİ

Authors : Hatice UÇAR

Pages : 19-28

View : 15 | Download : 9

Publication Date : 2015-03-11

Article Type : Research Paper

Abstract :Antik Dönem’de Midilli şehir devletinin, tarımsal iç bölgesi olan Ayvalık’ın eski adı Kydonies’dır. 1580’li yıllarda Midilli sakinlerinin yaşadığı bir kıyı yerleşmesi olan Ayvalık kentte bulunan ayva korusunun varlığından, Yunanca ayva ağaçlarının yeri anlamına gelen, ‘Kydonies’ adını almıştır. 1856 Tanzimat reformlarından sonra hızla gelişen Ayvalık’ta neo-klasik üslupta binalar inşa edilmiştir. 19. Yüzyıl’ın sonlarına doğru ticari yönden önemli bir kent olan Ayvalık’ta üretim, depolama ve satış şeklinde seyreden ticaret, fabrika, depo ve ticarethane işlevli yapıların inşa edilmesinde rol oynamıştır. Bu yapılar günümüzde Ayvalık Tarihi Dokusu’nda kiliselerle beraber kentin siluetine hâkim olmaları yanı sıra inşa edildikleri dönemde kentin ticari yaşamının günümüzdeki göstergesi olmaları ve kent sakinlerinin yaşamları hakkında günümüz ve gelecek kuşakları aydınlatmaları bakımından önemlidirler. Ege Bölgesi’nde M.Ö. 6. Yüzyıl’a tarihlendirebileceğimiz zeytinyağı üretimini tarihsel süreklilik içinde incelediğimizde başlangıçta küçük el havanları ve öğütme taşıyla işlenebilen zeytinin 19. Yüzyıl’da fabrikalarda işlenebileceği konuma gelmesi şeklindeki gelişmeyi göstermeleri bakımından önemli birer belge olan, depo ve ticarethane işlevli yapılar, aynı zamanda kentin ve bölgenin kimliğinin göstergesidirler. Çoğunlukla parselin tamamına oturan ve işlevleri gereği sokakla doğrudan ilişkilendirilmiş olan büyük boyutlu, dikdörtgen biçimli ve neo-klasik Üslup özellikleri taşıyan, taş ve tuğla malzeme ile inşa edilmiş olan zeytinyağı fabrikaları ve depo yapılarının sayıları gün geçtikçe azalmaktadır. Mübadeleye kadar özgün işlevlerini sürdüren bu yapılar mübadele ile beraber ya terk edilmiş ya da özgün işlevlerine uymayan amaçlarla kullanılmaya başlamışlardır. Bu nedenle gerek zeytinyağı fabrika binalarında gerek ticari depo binalarından terk edilenlerde malzeme bozulmalarına, özgün işlevine uygun olmayan işlev yüklenenlerde ise yapının özgün konumunu bozan ekler şeklindeki müdahaleler ile karşılaşılmaktadır. Ülkemizde yakın zamana kadar tescili düşünülmemiş olan bu yapılar günümüzde artık endüstri yapıları olarak korunmaya değer görülmüştür. Günümüzde market, çeşitli ticarethane, turistik eşya satış mekânı ile yeme-içme mekânı ve otopark olarak işlevlendirilerek yeniden kullanılmaya başlanan bu yapıların korunmaları sağlanmıştır. Bir turizm merkezi olan Ayvalık’a mekânsal katkıda bulunmaları yerleşmeye işlevsel bir canlılık getirmiş ve kentsel sürdürülebilirlik içinde olumlu bir göstergenin temsilcileri olmuşlardır. Anahtar kelimeler: Ayvalık, zeytinyağı, zeytinyağı üretimi, zeytinyağı depolaması, zeytinyağı ticarethanesi, zeytinyağı endüstrisi
Keywords : Ayvalık, Zeytinyağı, Zeytinyağı üretimi, Zeytinyağı depolaması, Zeytinyağı ticarethanesi, Zeytinyağı endüstrisi