OLUZ HÖYÜK KAZILARI IŞIĞINDA KUZEY - ORTA ANADOLU PONTIKA KAPPADOKIA AKHAİMENİD VARLIĞINA GÜNCEL BİR BAKIŞ

Authors : Şevket DÖNMEZ

Pages : 71-107

View : 13 | Download : 1

Publication Date : 2015-01-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Amasya kent merkezinin 25 km güneybatısındaki Oluz Höyükte 2007yılında başlatılan ve kesintisiz olarak devam etmekte olan sistematik arkeolojik kazılar sonucunda, 2. Mimari Tabaka`nın MÖ 425 - 200 , Geç Phryg kültürünün yanı sıra, Anadolu`ya yabancı kimi öğeleri de içerdiği gözlenmiştir. Oluz Höyük 2. Mimari Tabakası`nın daha iyi anlaşılması, analiz edilebilmesi ve Demir Çağı Anadolu arkeolojisindeki yerinin belirlenebilmesi için MÖ 6 - 3. Yüzyılları kapsayan Halys/Kızılırmak Kavsi İçi ve yakın çevresinin siyasi tarihinin incelenmesi gereklidir. Oluz Höyük arkeolojik kazıları Kızılırmak Havzası Demir Çağı`na katkıları kültürel, tarihsel ve askerî boyutun yanı sıra, dinsel bir boyut da kazanmaya başlamıştır. 2B ve 2A mimari tabakalarında açığa çıkarılan birtakım kalıntılar ile küçük buluntular, bilinmeyenlerin bilinenlerden çok daha fazla olduğu Zerdüşt dini ile Ateş Kültü`nün erken dönemlerinin anlaşılması temelinde çok önemli bilgiler sunmaya başlamıştır. Oluz Höyük bulguları, Zerdüşt dininin oluşma dönemine ait kaynakların Media Güney Azerbaycan ve Hazar Denizi`nin güneydoğusundaki toprakların Margiana, Baktria yanı sıra, Kuzey — Orta Anadolu Pontika Kappadokia ve Kappadokia`da da aranması gerektiğini göstermiştir. Ayrıca, Oluz Höyük te açığa çıkmaya başlayan arkeolojik bulgular, neredeyse hiçbir şey bilmediğimiz Zerdüşt dininin erken dönemleri ile Ateş Kültü`nün MÖ 5. yüzyıldaki resmini çizmemizin yanı sıra, bunlar dışındaki farklı ritüeller ile uygulamaların varlığına da işaret etmektedir. 2B ve 2A mimari tabakalarında geliştirilen arkeolojik kazılar Oluz Höyük`te ateşe tapan, suyun kutsallığına inanan, kurban ve içki ritüellerine sahip bir toplumun yaşamış olduğunu kanıtlamaya başlamıştır. Ateş, Anadolu`nun Erken Tunç Çağı`ndan itibaren eski toplumlarının ritüellerinde önemli bir rol oynamıştır. Zerdüşt dininin tarihsel gelişimi incelendiğinde, erken dönemde MÖ 5. yüzyıl açık havada yanan ve kutsal külleri bothros`larda çömlekler içinde korunan ateşin, Geç Akhaimenid döneminden itibaren kurumsal bir yapıya kavuşmaya başladığı anlaşılmaktadır. Med Krallığı ve Erken Akhaimenid dönemlerinde oluşum ve yayılma süreci yaşamış Zerdüşt dininin erken dönemini oluşturan ritüeller ile pratiklerin Oluz Höyük`te saptanmış olması, Kuzey — Orta Anadolu Pontika Kappadokia ve Kappadokia`nın Zerdüştlüğün kutsal coğrafyası içinde değerlendirilmesi gerektiğine işaret etmektedir.
Keywords : Amasya, Oluz Höyük, Akhaimenid, Zerdüşt Dini, Ateş Kültü