ARKEOLOJİK VERİLERİN IŞIĞINDA ANADOLU - İRAN ARASINDA OBSİDİYEN DOLAŞIMI

Authors : Bayram AGHALARİ

Pages : 11-26

View : 18 | Download : 7

Publication Date : 2019-03-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Doğal cam olarak da bilinen Obsidiyen, kolaylıkla yongalanma niteliğinden dolayı ve keskin kenar elde edilmesi için Önasya’nıntarihöncesi toplumları tarafından kullanılmıştır. Öte yandan yatakları sınırlı olan bu hammaddenin kaynağından daha uzak bölgelerdeele geçmesi tarihöncesi uzak mesafeli değiş tokuş ve/veya ticareti ile ilgili önemli bilgiler sunmaktadır. Bu makalede eski ve yeni arkeolojik kazılardan elde edilen bilgilere dayanarak günümüz İran sınırları içinde ele geçen Anadolu kökenli obsidiyen buluntuları ışığında söz konusu iki bölge arasindki özelikle Neolitik Dönemde gorulen ilişkiler ele alınmiştir. Anadolu kökenli obsidiyen örnekleri Epi-Paleolitik dönemden itibaren Batı Zagroslar Yukarı Mezopotamya yerleşimlerinden bir kaçında mevcuttur. Günümüz İran sınırları içinde Anadolu kökenli en erken tarihli az sayıdaki obsidiyen buluntuya Orta-Batı İran’daki Çanak Çömleksiz Neolitik Döneme tarihlenen yerleşimlerde rastlanmıştır. En yoğun obsidiyen aktarımı Çanak Çömlekli Neolitik Dönemde gerçekleşmiştir. Özellikle MÖ 7500-5500 yılları aralığında tüm Batı İran bölgesinde yoğun bir obsidiyen dağıtım ağının olduğu ve dolayısıyla bu iki bölgenin birbiriyle teması ve iletişimi olduğunu düşünmekteyiz. Eldeki veriler Geç Neolitik Dönem’de Anadolu ile İran arasında obsidiyen dolaşımının yaygın olduğna işaret etmektedir. Neolitik yerleşimlerindeki obsidiyenler ağırlıklı olarak Bingöl ve Nemrut Dağ kökenli olmakla birlikte az sayıda Kafkasya yataklarından gelen örneklere de rastlanmaktadır. Anadolu kökenli obsidiyenler genellikle Neolitik Dönem yerleşmelerinde, Kafkasya kökenli obsidiyenler ise daha çok Kalkolitik ve Tunç Çağ yerleşmelerinde karşımıza çıkar.
Keywords : Neolitik Dönem, Anadolu, İran, Obsidiyen Dolaşımı, Etkileşim