URFA ÇEVRESINDEKI KERPIÇ KUBBELI YAPıLARıN ARKEOLOJIK AÇıDAN DEĞERLENDIRILMESI

Authors : Zeynep ERES

Pages : 121-140

View : 10 | Download : 1

Publication Date : 2010-01-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Suriye`nin kuzeyinden Urfa`ya uzanan bir coğrafyada yer alan kerpiç bindirme kubbeli evler, ilginç biçimleniş özellikleriyle 17. yüzyıldan beri bölgede dolaşan bazı gezginlerin ilgisini çekmiş, seyahatnamelerde betimlenmiştir. 20. yüzyılın başlarında da arkeolojik kazılarla ortaya çıkartılan yuvarlak planlı yapı kalıntılarının değer­lendirilmesinde kubbeli evlerin bir model olabileceği düşüncesiyle, söz konusu yapı sistemini bu bağlam­da sorgulayan bilimsel araştırmalar başlamıştır. Her ne kadar birçok araştırmacı tarafından kubbeli evler tarihsel süreklilik içinde Neolitik dönemden günümüze uzanan geniş bir zaman diliminde değerlendirilmişse de, bazı yeni çalışmalar bu konuda soru işaretleri ortaya koymaktadır. TÜBA Kültür Envanteri projesi kap­samında Suruç Ovası kubbeli ev mimarisi üzerine yapılan incelemelerde de, günümüz kırsal yapılarının tarih­sel geçmişinin çok eski olmadığı ve bunların kökleri üzerine de ayrıca arkeolojik çalışmaların gerektiği orta­ya konmuştur. Bu makalede öncelikle arkeolojik kalıntılar ve günümüz köy yapıları arasında etnoarkeolojik bakış açısıyla kurulan ilişkiler sorgulanacak, ardından Suruç`ta saptanan kerpiç bindirme kubbeli yapı geleneği tarihsel süreklilik bağlamının ötesinde teknik mimari ve yapısal özellikleriyle incelenerek, arkeo­lojik çalışmalarda nasıl bir veri olarak kullanılabileceği tanımlanacaktır. Suruç kırsal mimarlık envanteri sırasında karşılaşılan çok sayıda harap ya da bütünüyle yıkılmış durumdaki yapı da, bu yapı sistemiyle üre­tilen evlerin nasıl bir arkeolojik kalıntıya dönüştüğünü belgeleyen örnekler olarak özellikle irdelenmiştir.
Keywords : Kerpiç, kubbeli yapı, etnoarkeoloji, kırsal mimarlık, höyükleşme, Urfa, Suruç