MEZAR YAZITLARI IŞIĞINDA HERAKLEIA PONTIKE, TIOS VE AMASTRIS KENTLERİNİN ROMA İMPARATORLUK DÖNEMİ SOSYO-KÜLTÜREL HAYATI İLE AİLELERİNE GENEL BİR BAKIŞ

Authors : Bülent Öztürk

Pages : 149-180

Doi:10.22520/tubaar.1465346

View : 79 | Download : 99

Publication Date : 2024-12-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Herakleia Pontike (Zonguldak-Karadeniz Ereğli), Tieion-Tios (Zonguldak-Filyos) ve Sesamos-Amastris (Bartın- Amasra), Bithynia’nın doğusu ile Paphlagonia coğrafi (kültürel) bölgelerinin kesiştiği bölgede konumlanan, birbirine komşu üç kıyı antik kenttir. İlgili kentlerin mezar yazıtları sayesinde Roma İmparatorluk Dönemi’nde bölgenin yerel halkının sosyal, kültürel ve ailevi yaşamı (dil, din, eğitim, yarışmalar, festivaller vb.) ile aile bireylerinin kimliği hakkında değerli veriler elde edilebilmektedir. Her üç kentin günümüze ulaşan Roma İmparatorluk Dönemi mezar yazıtlarının büyük bir oranı Eski Hellence yazılmış olup az sayıdaki Latince veya Latince-Hellence çift dilli mezar yazıtı bölgedeki Romalı yönetici ve askerlere aittir. Bu durum, Roma hegemonyası altındaki bölgede Hellence’nin ortak bir halk dili olarak kullanımının ve Hellen kültürünün sürekliliğini ortaya koymaktadır. Hellen kişi adlarının çoğunluğu arasında yer alan ve Hellen tanrı-tanrıçalarının adlarından türetilen çok sayıda theophorik ad, bölgedeki Hellen dinî inançlarının ve geleneksel-mitsel tanrı kültlerinin bir göstergesi olarak kabul edilebilir. Sayısı az olsa da bazı isimlerin Thrak, Bithyn, Paphlagon ve Pers kökenli olduğu anlaşılmakta, bu durum da bölgenin geçmişinde var olan ilgili kültürlerin devamlılığı veya bu kültürlerin yaşatılma çabası ile açıklanmaktadır. Mezar yazıtları, başka hiçbir kaynak grubunun sağlayamayacağı şekilde, bölgedeki ailelerin hane halkı örgütlenmesinin yanı sıra bireylerin kökenleri ve meslekleri hakkında da veri sağlamaktadır. Bithynia-Paphlagonia’nın bu bölümünde bazen bir çekirdek ailenin en geniş hâlini sunabilen mezar yazıtları olduğu gibi, bazen de bunun daha küçük yapılanmalarını bizlere tanıtan örneklerine rastlanmaktadır. Bölge insanlarının mezar veya mezar-onurlandırma yazıtlarında geçen ephebarkhos, paidotribes, gymnasiarkhos, tropheus, palaistes gibi unvanlar ilgili kentlerdeki gymnasion eğitim kurumlarının ve agon’ların varlığına ve olası devamlılığına işaret etmektedir. Ayrıca threptos/ threpte (besleme), seb(b)aston apeleutheros (imparatorların azatlısı) gibi unvanlar, ilgili kişilerin sosyal sınıfını; oikonomos (çiftlik kahyası), iatros (doktor), naukleros (armatör/deniz tüccarı), zographos (ressam), bouleutes (meclis üyesi), paraphylaks (kırsal alan bekçisi) unvanları ise hem bu mesleklerin veya idari makamların varlığını hem de yine bu kişilerin (ve ailelerinin) toplum içerisindeki statüsünü ve sınıfını yansıtmaktadır.
Keywords : Bithynia, Herakleia Pontike, Tios, Amastris, Efigrafi, Yazıtlar, Mezarlar