BİR ORTA BİZANS DÖNEMİ SÜTUN BAŞLIĞI VE KULLANIM YERİ ÜZERİNE TARTIŞMALAR

Authors : Elif KARABACAK

Pages : 29-40

Doi:10.22520/tubaked.2019.20.003

View : 12 | Download : 8

Publication Date : 2019-09-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Tire Müzesi’nde bulunan 147 Envanter numaralı sütun başlığı kartal figürleri ve insan yüzü tasvirleri içeren dekorasyonu ile Bizans taş eserleri içerisinde nadir rastlanan bir örnektir. Kesik piramit formundaki sütun başlığının köşelerinde kabartma tekniği ile işlenmiş, kanatları açık şekilde cepheden tasvir edilmiş, günümüze başları boyun kısmından kırılmış halde ulaşabilmiş dört adet kartal figürü yer alır. Kartalların aralarında ise abakus topuzlarından, başlığın kalathosuna taşan insan yüzleri betimlenmiştir. Mermerden imal edilmiş sütun başlığında, belirttiğimiz tasvirler dışında başka herhangi bir motif yer almamaktadır. Geç Antik Çağ’dan itibaren Bizans sanatında insan ve hayvan figürleri içeren sütun başlıkları sıklıkla kullanılmıştır. Ancak günümüze kadar yapılan çalışmalarla 9-11. yüzyıllara tarihlendirilmiş olan Tire örneği ve az sayıdaki benzeri, Bizans sanatında görülen diğer sütun başlıklarından çeşitli özellikleriyle farklılık gösterir. Literatüre bakıldığında benzer örneklerinin sayısının yalnızca üç adet olduğu görülür. Kartal ve insan yüzü tasvirlerinin yer aldığı bu sütun başlıkları daha önce çeşitli yayınlara girmiştir ancak başlı başına konu teşkil ettiği çalışmalarda dahi, tanımlanıp tarihlendirilerek, sadece benzer örnekleriyle bir arada sunulmuştur. Tire örneği ve benzerlerinin nerede kullanılmış olabileceği, ikonografisi, ait olduğu kontekst ile ilgili herhangi bir değerlendirme günümüze kadar hiçbir çalışmada yer almamakta fakat sütun başlığı aslında bir çok soruyu beraberinde getirmektedir. Tire örneğinin ve benzerlerinin sayısının neden bu kadar az olduğu, başlığın konteksti ile olası kullanım yeri, tasvir edilen kişilerin kimler olduğu ve neyi sembolize etmiş olabileceği ile ilgili bu sorular, sütun başlığının tarihlendirildiği 9-11.yüzyılı da kapsayan Ortaçağ’da, kiliseler ve kamusal mekanların algılanması, anıtlar, Küçük Asya’da 8.yüzyıldan itibaren görülmeye başlanan feodal aristokrasi ve ikametgahları, kırsal yerleşimler, kentsel alanlar ve konutlar ile ilgili veriler dahilinde yorumlanmış ve başlığın olası kullanım yeri ile ilgili öneriler sunulmuştur.
Keywords : Sütun Başlığı, Bizans, mimari plastik, kartal, ikonografi