ERKEN CUMHURİYET DÖNEMİNDE KAMUSAL MEKÂNDA MODERNLİĞİN TEMSİLİ: ISPARTA KENTİ ÖRNEĞİ

Authors : Ülkü ÇELEBİ GÜRKAN

Pages : 145-158

Doi:10.22520/tubaked.2019.19.009

View : 11 | Download : 5

Publication Date : 2019-03-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Kentler farklı kültürlerin, sınıfların ve toplumsal grupların bir arada yaşadığı, bir araya gelerek etkileşim içerisinde girdiği ve bu özellikleri ile kamusal bir yaşam biçiminin ortaya çıktığı yerleşmelerdir. Kamusal mekânlar kentsel mekânda toplumsal olayların gerçekleştiği bir zemin olarak kentli ile çevresi arasındaki ilişkiyi şekillendiren fiziksel ve sosyo-kültürel bir olgudur. Farklı fiziksel, sosyal, ekonomik ve kültürel katmanların bir araya gelerek sosyal yaşamın mekânı oluşturduğu kentsel örüntülerin omurgasını oluşturan kamusal mekânlar, tarihsel süreç içerisinde sürekli değişen ve dönüşen mekânlar olarak karşımıza çıkmaktadır. Cumhuriyet döneminde temelleri atılan modernite projesiyle yeni bir toplum oluşturma hedefini gerçekleştirmede kamusal mekânlar önemli bir rol oynamaktadır. Kamusal mekânlar yeni kurulan ulus devletin vatandaşlarını modern yaşam ve mekânlara ulaştırma isteği karşısında büyük dönüşümlere sahne olmuştur. Bu çalışmanın amacı; Erken Cumhuriyet döneminde 1923-1950 küçük bir Anadolu kenti olan Isparta’da ortaya çıkan modern yaşam kurgusunun ve bu kurgunun var olduğu yeni kamusal mekânların irdelenmesidir. Çalışma kapsamında öncelikle kamusal mekân kavramı ve modernleşme ile geçirdiği değişim incelenmiş, daha sonra Erken Cumhuriyet döneminde kamusal mekân algısı ve ideolojik yaklaşımlara değinilmiştir. Bu süreçte Isparta kentinde ortaya çıkan sosyal yaşama yer verilerek kamusal mekânlar üzerinden dönemsel bir okuma gerçekleştirilmiştir. Çalışmada ulaşılabilen resmi belge, rapor, döneme ait kitap ve dergiler, fotoğraf ve haritalardan yararlanılmıştır. Bunun yanında kentlilerin kamusal mekânların nasıl içselleştirdiğini ve bu mekânlarda nasıl davrandığını anlamak için dönemin gazete yazıları, gezi notları ve sözlü tarih çalışmaları da geçmişe ait durum tespit aracı olarak kullanılmıştır. Çalışmadan elde edilen sonuçlar Isparta kentinde Erken Cumhuriyet Döneminde kurgulanan kamusal mekânların Cumhuriyet modernleşmesinin devlet merkezli, rasyonel, seküler ve kolektif anlayışı ile şekillendiğini ve yaşanan sürecin ülke geneliyle uyumlu çizgide devam ettiğini göstermektedir. Bu bağlamda Erken Cumhuriyet döneminde devlet eliyle yürütülen modernleşme projesinin Isparta kenti kamusal mekânlarında karşılığını bulduğu sonucuna varılabilir.
Keywords : Kamusal mekân, Cumhuriyet Dönemi, Modernleşme, Modern Yaşam, Isparta