Türkmenlerde Kuyumculuk Sanatının ve Takıların Tarihî Gelişimi ve Türkmen Kadını

Authors : Ahmet DİNÇ, Ramazan ÇAKIR

Pages : 23-34

View : 9 | Download : 6

Publication Date : 2010-05-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Büyüklü küçüklü devletlerin yanında, imparatorluklar dahi kuran Türkmenler geleneksel kültür anlayışının hakim olduğu bir medeniyetle binlerce yıllık geçmişe dayanan halktır. Günümüz Türkmen toplumunda kültürün taşıyıcısı olan yaşlı kadın-erkeklere, kök boyalı iplerle dokunan Türkmen halılarına ve “şay-sep” diye adlandırılan genellikle gümüşten ve değerli taşlardan yapılan Türkmen takılarına büyük önem verilmektedir. Bu makale iki ana bölümden oluşmaktadır. Birinci bölüm, kuyumculuk zanaatının tarihi gelişimi adı altında kuyumculuk terimi ve arkeolojik buluntular analiz edilmiştir. Đkinci bölümde ise: Türkmen kadının sosyal statüsü ve kuyumculuk zanaatı üzerinde durulurken, Türkmenlerin takıları ve motifleri detaylı bir şekilde incelenmiştir. Bu çalışmanın amacı: Binlerce yıllık geçmişe sahip Türkmen halkının bilinen arkeolojik ve etnografik kaynakların da ışığında, gelişmiş kuyumculuk sanatına sahip olduklarını tespit ile, Türkmen kadınının el sanatlarıyla aile bütçesine katkı sağlarken, statü ve saygınlığının taktığı takılarıyla nasıl belirlendiğini analiz etmektir. Türkmenistan’da 10 yılı aşan süre zarfında öğretim görevlisi olarak bulunmamız ve her vilayeti değişik vesilerle defalarca ziyaret etmemiz; bu konuyu detaylı ve yerinde inceleme imkanı sağladı. Bu çalışmamızda: Merv, Daşoğuz, Köhneürgenç ve başkent Aşkabat’ta milli müzeler, kütüphaneler ve bizzat ev ziyaretlerinde bulunduğumuz ev kütüphanelerinden faydalanıldı ve görüldü ki; her Türkmen’in evi adeta birer kütüphanedir. Bunun yanında kuyumculuk sahasında araştırma yapan akademisyenlerle birebir görüşmeler ve kendi gözlemlerimiz yoluyla bu çalışmamızın zenginleşmesini hedefledik. Eski Türkmenlerin hayatında ayrı bir yeri olan kuyumculuk sanatı kâbile hayatıyla başlar. Türkmen takıları sanat yönünden mükemmelliği ve çeşitliliği; içerikleri bakımından ise dünyaya dağılmış farklı Türkmen boylarının özelliklerini sergilediği, yapımında, işlenişinde, adlandırılmasında, nakışlarında, halkın geçmiş tarihi, milli ve kültür özellikleri, ruh dünyası, dine bakış açısı, üreticilik kabiliyetini yansıttığı sonucuna varılmıştır.
Keywords : Kuyumculuk, takı, Türkmen kadını, sosyal statü