Basat’ın Tepegöz’ü Öldürdüğü Destan’ın Yeni Bir Yorumu Üzerine

Authors : Alimcan İNAYET

Pages : 7-13

View : 14 | Download : 9

Publication Date : 2015-10-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu makale Tepegöz ve eylemlerinin Basat’ın iç gerçekliğinin ve bilinçlenme/ uslanma sürecinin eylemsel karşılığını yansıttığı görüşünü paylaşmak üzere hazırlanmıştır. Bu bağlamda Tepegöz’ü önce tasavvufi anlamdaki nefsin simgesi olarak kabul ediyoruz. Yani Tepegöz de Basat’ın kontrol edilemez nefsi ve ihtirasını simgeler. Dayandığımız gerekçe ise; a); Tepegöz’ün bastırılamayan, dizginlenemeyen nefsin bir sonucu olarak dünyaya gelmiş olması; b); Hikâyede saldırgan, obur, kurnaz ve dokunulmaz olarak karşımıza çıkmasıdır. Bilindiği gibi, nefsin doğasında yırtıcılık/ vahşilik, hayvanlık, şeytanlık ve tanrılık vardır. Nefisteki düşmanlık ve saldırganlığın kaynağı yırtıcılık, oburluğun ve hırsın kaynağı hayvanlık, hilekârlığın ve kurnazlığın kaynağı şeytanlık, büyüklenme ve her şeye tek başına hükmetme arzusunun kaynağı tanrılıktır. Tepegöz nefsin bütün niteliklerini üzerinde taşımaktadır. Mutasavvıflar nefsi köpek, tilki, domuz, yılan ve ejderhaya benzetmişlerdir. Şu hâlde, burada nefis= ejderha= Tepegöz koşutluğu söz konusu olmaktadır. Dolayısıyla, bize göre, Tepegöz nefsin bedenleştirilmiş biçimi ya da görünümüdür. Basat içindeki karşı konmaz nefis ve ihtirası ancak İslam inancıyla yenmeyi başarmış, vahşi hayvani boyutunu terk edip insani boyuta geçmiş, medenileşmiştir. Bu bakış açısının Mundy’nin söz konusu hikâyede tespit ettiği mantıksızlık, tutarsızlık ve kopuklukların, Korkmaz’ın “nedensellik ilkesinin ihmal ve ihlal edildiği yegâne anlatı kusuru” olarak ifade ettiği durumun açıklanmasında daha sağlam bir zemin sağlayacağı kanaatindeyiz
Keywords : Tepegöz, Basat, nefis, tasavvuf, İslam, Dede Korkut