Eski Uygur Türkçesi Metinlerinde Budist Bir Terim Olarak “Sadu (< Skr. Sādhu)”

Authors : Hasan İSİ

Pages : 41-58

Doi:10.32449/egetdid.693747

View : 11 | Download : 12

Publication Date : 2020-06-22

Article Type : Research Paper

Abstract :Eski Uygur Türkçesi, Uygur Türklerinin sahip olduğu gelişkin dini yaşam ve kültürel seviyesini somut örneklerle ortaya koyan bir dönemdir. Özellikle din temelli gelişen toplumsal yaşam içerisinde Buda ve Mani öğretileri gibi çeşitli inanç sistemlerini benimseyen Uygur Türkleri, bu öğretileri anlama ve anlatma adına kökeni bu öğretilere dayalı felsefî bir dil inşa etmişlerdir. Türk dilinin soyut ve metafizik yönüne dayalı dinî terminolojisinin ilk örneklerinin verildiği bu dönem, özellikle Budist Uygur rahiplerinin tercümeye dayalı faaliyetleri sonucu temeli atılan ve geliştirilen bir dönem olma özelliği de taşımaktadır. Halka anlayacağı dille seslenme ihtiyacı doğrultusunda, Budist terimlere elden geldiğince Türkçe karşılıklar verme anlayışını benimseyen “saf imanlı Budist” rahiplerin sahip oldukları din bilinci zamanla Türkçe dil bilincine evrilmiştir. Bu doğrultuda, Budist Uygur rahiplerinin sahip oldukları dil bilincinin ürünü olan sadu insert ignore into journalissuearticles values(Skr. sādhu); kelimesi, bahsi geçen rahiplerce Türk dilinin dinî terminolojisine kazandırılmış ifadelerden biridir. Bu çalışmada, “İyi!, Güzel!, Aferin!, Mükemmel!, Kutlu olsun!, Âmin!” anlamlarındaki sadu sözcüğü ele alınarak ifadenin Eski Uygur Türkçesi metinlerindeki tanıklarına, Türk dilinin dinî terminolojisi özelinde terimin oluşum yönüne, dil ilişkilerine dayalı ödünçleme olayına ve ifadenin dinî olarak Hinduizm ve Budizm’de sahip olduğu kavramsal değere yer verilecektir.
Keywords : Buda, Budizm, Hinduizm, Dini Terim, Dini Terminoloji, Eski Uygur Türkçesi