Pir Sultan Abdal Balkanlarda: Otman Baba Süreğinde Pir Sultan Abdal Nefeslerinin Anlamı Üzerine

Authors : Murat KÜÇÜK

Pages : 117-150

View : 16 | Download : 9

Publication Date : 2022-03-27

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu makale Pir Sultan Abdal’a ait bir deyişi, soğuk savaşın sona erip sınırların açıldığı yılların ardından Bulgaristan’ın Haskovo şehrinde özgün melodisiyle bir Babai Dedesi’nden dinlemenin tarihsel ve güncel anlamı üzerine düşünmeyi denemektedir. Makalede öncelikli olarak Babailik hakkında yöredeki sözlü bilgi aktarılmış, nefesin derlendiği Dede okura tanıtılmış ve Pir Sultan Abdal nefeslerinin Babai cemlerinde icra yoğunluğu araştırılmıştır. Nefeslerin Anadolu’dan göç katmanlarının izlerini taşıyabileceği düşünülmüş, bu amaçla literatür taramasına gidilerek Menakıbül Kudsiyye, Tevarih-i Al-i Selçuk ve Velayetname-i Otman Baba gibi kronik ve menakıbnameler aracılığıyla gerek Selçuklu gerekse Osmanlı döneminde Türkmenlerin Balkan coğrafyasına geçişlerinin hangi koşullarda ve hangi aralıklarla gerçekleştiği anlaşılmak istenmiştir. Evren-örneklem yöntemiyle erkanda Pir Sultan Abdal’ın ağırlıklı yeri fark edildiğinde nefes giderek simgesel anlam/önem kazanmış, on altıncı asır sonrası Anadolu Aleviliğinin edebi örneklerinin Bulgaristan’da Babailer arasında Bektaşilerle aynı derecede sahiplenilmiş olması, Anadolu’da çoktan tamamlandığı düşünülen bütünleşmenin Balkan coğrafyasında Babai özgünlüğünü koruyarak özel bir biçimde sürmekte olduğu kanaatini doğurmuş ve eser dört katmanlı analiz modeliyle incelenmiştir. Türkiye’de modernleşmenin kaçınılmaz sonuçlarından biri cem ayinlerinde gözlenen birbirine benzeşme sonucu yerel tavır ve ezgilerin unutulması tehlikesidir. Aynı olgu yüzleri doğal olarak, son yirmi yılda Aleviliğin kamusal alanda görünürlüğünün arttığı Türkiye’ye dönük Bulgaristanlı Babai ve Bektaşi toplulukların erkan uygulamaları için de geçerlidir. Zengin bir repertuar oluşturan nefeslerin Haskovo, Deliorman, Dobruca yörelerini içine alan kapsamlı bir projeyle kayıt altına alınıp derlenmesi, Babailiğin müzikal mirası, etkileşim ve gelişim safhalarının anlaşılabilmesi bakımından büyük önem taşımaktadır.
Keywords : Pir Sultan Abdal, Babailer, Sarı Saltık, Otman Baba, Bulgaristan