Kazak Türklerinin Milli Kimliğinin Oluşmasında Ahmet Yesevi Türbesi`nin Rolü

Authors : Sayan SHİLMAMBETOV, Akmaral MALDYBEK

Pages : 151-168

View : 15 | Download : 5

Publication Date : 2022-03-27

Article Type : Research Paper

Abstract :Bağımsızlığın ilanıyla Kazakistan Cumhuriyeti kültürel miras bağlamında milli kimliği oluşumu ve güçlendirmesi amacıyla bir dizi programlar yürürlüğe koymuştur. Bu bağlamda Güney Kazakistan’da bulunan Türkistan şehri, 19 Haziran 2018 yılı Kazakistan Parlamenter Meclisi’nin kararıyla Türk halklarının kültürel ve ruhani merkezi olarak özel bir statüye kavuşturulmuştur. Alınan bu kararla şehir içerisindeki tarihi ve kültürel nitelikteki anıtların araştırılması hususundaki çalışmalar yoğunlaşmıştır. Bu anıtlar arasında, Emir Timur tarafından yaptırıldığı günden günümüze Türk halklarının bir nevi haç vazifesinin icra edildiği manevi ve kültürel bir merkeze dönüşmüş olan Yesevi türbesi merkez konumundadır. Mevcut çalışma, milli kimlik alanında Rusya, Özbekistan ve Kazakistan’ın devlet arşivlerinde bulunan ve daha önce yayınlanmamış arşiv materyaller kapsamında Ahmet Yesevi türbesinin Kazak milli kimliğinin oluşumu ve gelişimindeki rolünü, karşılaştırmalı tarih analiz yöntemiyle incelemeye tabi tutmaktadır. Arşiv belgeleri, Çarlık yönetiminin ve Sovyet hükümeti döneminde Ruslaştırma, sömürü politikaları ve Homo Sovieticus toplumunun yaratılması doğrultusunda Müslümanlar için manevi önemi bulunan Yesevi türbesinin yok etmesini amaçlayan bir dizi teşebbüslerde bulunulduğunu ortaya koymaktadır. Bütün bu teşebbüslere rağmen Yesevi türbesi, Türk halklarını ruhani bir paydada birleştirerek Rus yönetimlerinin Mozoleye karşı yok edici politikalarından geri çekinmesini sağlamıştır. Yesevi türbesi bu konumuyla Kazak toplumunun milli kimliğinin oluşumunda temel bir görev oynadığı anlaşılmaktadır.
Keywords : Türkistan, Yesevi Türbesi, Milli Kimlik, Çarlık Politikası, Sovyet Dönemi