Elmalı Abdal Musa Dergâhı’ndaki Bektaşî Mezartaşları

Authors : Abdullah KARAÇAĞ

Pages : 99-130

View : 17 | Download : 8

Publication Date : 2011-03-11

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu çalışmada, Abdal Musa Dergâhı haziresinde yer alan, Osmanlı Dönemine ait Bektaşî mezarlar/mezartaşları belgelenerek sanat tarihi yönüyle değerlendirilmiştir. Mezarların bu günkü yerleşim düzenini gösteren vaziyet planı çizilmiş, fotoğraflanarak yazıları günümüz Türkçesine aktarılmış, mezar, mezartaşı ve başlık tipleri, bezeme özellikleri ele alınmış, Türk mezartaşları içerisindeki yeri belirlenmeye çalışılmıştır. Hazirede toplam 150 tane mezar bulunmaktadır. 40 tanesi Osmanlı Döneminden ve kitabelidir. Diğer mezarlarda kime ait olduğunu belirten kitabeleri bulunmayıp mezarlık düzenlenirken tek tip olarak yenilenmişlerdir. 2 mezar ise baştaşı ayaktaşı ve mezar yapısıyla bütün olarak günümüze ulaşmıştır. 40 mezardan 38 tanesi erkek mezarı 2 tanesi kadın mezarıdır. Mezartaşlarından, bir tanesi 17. yüzyıldan 1699 M. olup diğerleri 18, 19 ve 20. yüzyıllara aittir. İncelediğimiz mezartaşlarının tamamına yakını Bektaşî dergâhında çeşitli görev ve hizmetlerde bulunmuş kişilere aittir. Mezartaşlarındaki yazılarda kişilerin; kimlik, vasıf, meslek-görev/statü durumlarını gösteren ifadeler önemli bilgiler vermektedir. 1699 yılından 1919 yılına kadar, dergâhta çeşitli hizmetlerde bulunmuş kişilerin en azından bazıları kitabelerden öğrenilmektedir. Mesleği/görevi/statüsü belirtilmeyen veya belirlenemeyen 23 mezartaşının dışında, diğer 15 tanesinde mezarların 3 türbedar, 8 postnişin, 2 aşçı, 1 nakib, 1 halife, statüsünde kişilere ait olduklarının ifade edildiği görülmektedir. 1699-1919 tarihleri arasında Abdal Musa Dergâhıyla bağlantılı, 11 dedenin, 6 babanın, 8 dervişin isimleri yanında 3 mezartaşında kişilerin memleketlerinin belirtildiği görülür. Sülale adına rastlanmayan mezartaşlarında geçen isimler incelendiğinde, erkeklerde Mehmed-Muhammed, Ali, Hüseyin, isimlerinin diğer isimlere göre daha çok tercih edildikleri ortaya çıkmaktadır. Bu çalışmada mezartaşlarının biçim, bezeme ve özellikleriyle Osmanlı dönemi içerisindeki yerinin belirlenmesi yanı sıra, özgün belge olma nitelikleri bakımından, mezartaşlarındaki kitabelerin yayınlanması yoluyla Alevîlik-Bektaşîlik konusunda yapılacak araştırmalara katkıda bulunabilmek amaçlanmıştır.
Keywords : Abdal Musa, Osmanlı Mezartaşları, Bektaşî Mezartaşları, Tekke Köyü, Elmalı