Fâtımîler’de ve Memlûkler’de Dört Mezhep Başkadılarının Tayini

Authors : Mehmet ŞEKER

Pages : 163-170

View : 12 | Download : 7

Publication Date : 2017-06-09

Article Type : Research Paper

Abstract :İslâm ve Türk İslâm devletlerinin hepsinde son derece önemli bir kurum olan kadılık, dinî ve adlî görevlerin en önemlisi olarak karşımıza çıkmaktadır. Kadılık, menşei Hz. Peygamber zamanında olan kadim bir görevdir. Raşit Halifeler ve Emevîler döneminde sürekli olarak gelişme gösteren kadılık, Abbasîler dönemindeyse kurumsal bir kimlik kazanmıştır. Abbasî devletinin kurulmasından önce her memlekette bir kadı varken, Abbasîler’de ise her memleket için bölgeye göre çeşitli mezheplerden kadılar atanmıştır. Bu dönemde başkadılık kurumu tesis edilmiş olup Halife Harun Reşid tarafından ilk defa Kadı Ebu Yusuf, Başkadı Kâdılkudât olarak tayin edilmiştir. Daha sonra devlet merkezinde olduğu gibi merkeze uzak bölgelerde de kadılık, önemini koruyarak gelişmeye devam etmiştir. Mısır’da Fâtımîler döneminde konum ve değerini koruyan kadılık müessesesi, Memlûkler dönemindeyse daha sistemli bir kurum haline gelmiştir. Fâtımîler döneminde Vezir Ebu Ali Ahmed tarafından kısa süreliğine de olsa Mısır’da biri İmâmiye ve diğeri İsmâiliyye mezhebinden ikisi Şiî, biri Mâlikî ve diğeri Şâfiî mezhebinden ikisi de Sünni kadılardan olmak üzere toplam dört başkadı tayin edilmiştir. Memlûkler dönemindeyse Sultan Baybars tarafından Şâfiî, Hanefî, Mâlikî ve Hanbelî kadılarından birer kişi olmak üzere toplam dört Sünni Başkadı tayin edilmiştir. Bu durum Memlûkler devletinin son bulmasına kadar Mısır ve Suriye’de devam etmiştir. Sünnî dört mezhep içtihatlarını uygulayan her mezhepten bir başkadının olması durumu; İslâm tarihinde hukukun, idari ve sosyal hayat üzerine tesir eden çok zengin bir uygulama örneğidir.
Keywords : Şiî ve Sünnî kadılar, dört mezhep başkadıları, Fâtımîler, Memlûkler