Denizli Tavas’ta Bektaşi Kültürünün Günümüze Yansıyan İzleri: Tekke Köyü Örneği

Authors : Rıza SAM, Yüksel MARIM

Pages : 165-190

View : 11 | Download : 9

Publication Date : 2015-12-03

Article Type : Research Paper

Abstract :XI. yüzyılda Anadolu kapısının Türklere açılmasıyla bu bölgeye yoğun bir Türk göçü başlamıştır.Türkmenlerin göçünün başlamasıyla Horasan tasavvuf öğretisine bağlı birçok derviştopluluğu da Anadolu’ya yönelmiştir. Düşünce dünyalarının temelini Hoca Ahmet Yesevigeleneğinin oluşturduğu bu derviş toplulukları, özellikle XIII. yüzyıldan itibaren Anadolu’dagüçlü ve etkin bir Türk iskânının yaşanmasını sağlar. Ömer Lütfi Barkan’ın kendilerine “kolonizatörTürk dervişleri” dediği şeyh, baba, abdal lakaplı ve sufî kimlikli kişiler TürkmenlerinAnadolu’daki iskânlarında birer sosyal-dini lider olarak görev yaparlar. Yine Menâkıb’dakikayda göre Hacı Bektâş-ı Velî, müritlerinden Sarı İsmail’i, Menteşe’ye bağlı Tavas’a göndermiştir.Alevi-Bektaşi menkıbelerinde, mitsel anlatılarında adı sıklıkla ve saygıyla anılan Alevi-Bektaşi kültürünün yetkin temsilcilerinden Sarı İsmail, Denizli Tavas’ta “Anadolu’nunTürkleşme” sürecine aktif katkıda bulunur. Sarı İsmail’in türbesi, Denizli ilinin Tavas ilçesinebağlı Tekke Köy’dedir. Bugün Alevi-Bektaşilerin büyük saygı duyarak ziyaret ettikleri TekkeKöy’de, Sarı İsmail Türbesine ilaveten, Mustafa Baba ve Yaren Ali Baba Türbeleri ile temellerigeçmişe dayanan canlı bir Alevi-Bektaşî kültür alanı bulunmaktadır. Bu bağlamda yapılançalışmada Bektaşiliğin önemli yerleşim merkezlerinden biri olan Denizli’nin Tavas ilçesinebağlı Tekke Köyü’ndeki Bektaşilik kültürü ve bu kültürün geçmişten günümüze yansımalarısosyo-antropolojik bir minvalde değerlendirilmektedir. Çalışmada özellikle kutsal kişiler,yer, ağaç, dağ, orman ve kadın kültleri incelenmiştir. Yapılan çalışma nitel bir çalışmadır.Araştırma sürecinde bahsi geçen yerlerde farklı tarihlerde sosyal antropolojik anlamda katılımlıgözlem tekniğinden yararlanılmıştır. Bunun yanı sıra, daha sağlıklı değerlendirmelerdebulunabilmek amacıyla hem görüşme tekniği kullanılmış hem de görüşmede bahsi geçenanlatımlar, bu konu ile ilgili dokümanlarla desteklenmiştir. Araştırma sürecinde 30 ayrı görüşmeyapılmıştır. Yapılan çalışma bazı özel günlerin ve ayinlerin dikkate alınmasını gerektirdiğindentoplam iki yıl sürmüştür. Bu görüşmelerden elde edilen bulgular, teorik bilgilerlede desteklenerek yorumlanmaya çalışılmıştır.
Keywords : Sarı İsmail, Bektaşilik, Tavas Tekke Köy, kült, türbe