Sâatî’nin Alevîlik / Bektaşîlik Risâlesi

Authors : Murat ALKAN, Gamze TOKER

Pages : 211-236

View : 11 | Download : 8

Publication Date : 2013-04-09

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu çalışmada Sâatî’nin Alevîlik/ Bektaşîlik risâlesi tahlil edilmiş, daha sonra risâlenin çevirisi Ek 1 ve iki sayfa aslı Ek 2 makalenin sonuna ek olarak verilmiştir. Böylece risale dil, edebiyat, sosyoloji, felsefe ve ilâhiyat alanlarında inceleme yapacak başka araştırmacılara sunulmuştur. Risale, Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu’nda Yz. A. 3195 numara ile yer almaktadır. Eserin dili Osmanlı Türkçesi olup Hicrî 1275 Milâdi 1858 yılında istinsah edilmiştir. Risâlenin yazarı, birinci sayfasının baş kısmında yer alan “Hû” ile “Bi-İsmi Şâh-ı Yezdân” tâbirleri arasındaki “Hâzâ Kitabu Sâatî-i Bektaşiyyi’l- Alevîyyi’l- Hüseyniyyi’lCâferî” ibaresine göre, Sâatî adlı bir müelliftir. Sâatî, Osmanlı Tezkire yazarlarından Hasan Çelebi’ye göre Anadolu’da, Beyâni’ye göre Germiyan’da, Latifî’ye göre İstanbul’da, Âşık Çelebiye göre ise Bolvadin’de doğdu. Asıl adı Mehmed’dir. Sâatî, tefsir ve hadis sahalarında üstatlık derecesinde bir ilme sahip oldu. Diyar diyar gezip câmilerde vaaz verdi. Hiciv ve hezel sahasında çok şiiri vardır. Firakî hakkında 1000 beyit yazmıştır. Sâatî’nin bu “AlevîlikBektaşîlik- Hüseynîlik- Caferîlik” Risâlesi, Şeyh Ali Baba’nın bendesi, Mûsîka-i Sultânî’nin çerağı es-Seyyid Ahmed Tevfik tarafından 1858 yılında istinsah edilmiştir. İncelemeye tâbi tuttuğumuz ve makalenin sonuna Osmanlı Türkçesi aslı ile birlikte yeni Türk harflerine çevirisini eklediğimiz risale, istinsah nüshadır. Söz konusu nüsha, Milli Kütüphane’de “Eski Yazmalar” koleksiyonunda yer almakta olup risâlenin aslına ulaşılamamıştır. Eser, koyu kahverengi meşin bir cilt içerisinde, dış boyutları itibariyle 19,2 x 12,5 cm. iç 16,5 x 10.0 cm ölçülerindedir. Risale, suyolu filigranlı 14 yaprak olup yazılı sayfalardaki numaralarına göre 27 sayfadır. Son sayfa dışındaki sayfalar 16 satır halinde rıka yazı ile yazılmıştır. Son sayfaya risâlenin istinsah yazarı hakkında bir zeyl eklenmiştir. İstinsah müellifi tarafından “Alevîlik- Bektaşîlik- Hüseynîlik- Caferîlik” kitabı olarak tanımlanan risâlede, İslam tarihinin panoramik bir görüntüsü içinde “Alevîlikte Ali” tasvir edilmiştir
Keywords : Alevi, Bektaşi, Risale, Sâatî, Ali Baba, Seyyid Ahmed Tevfik