Gaziler Ovacığından Çağdaş Bir Derviş: Cuma Zeytünlü Dertli Garip

Authors : Caner IŞIK, Ezgi AYDIN ONAR

Pages : 71-99

View : 12 | Download : 8

Publication Date : 2020-09-12

Article Type : Research Paper

Abstract :İlgili literatürde Alevi erenlik geleneği üzerine alan araştırmasına dayalı çalışmaların sayısı azdır. Bu çalışmaya konu olan Cuma Zeytünlü, Türkiye’de Gaziler Ovacığı olarak adlandırılan, Alevi erenlik geleneğinin yaşandığı bir bölgenin insanıdır. Kendisi “Dertli Garip” mahlasıyla şiir yazan bir âşıktır. Son yıllarda, bazı erenlerin kendilerini ‘çağdaş derviş’ olarak adlandırma eğiliminin de gösterdiği gibi, erenlik geleneğinde ciddi bir dönüşümden bahsetmek mümkündür. Bu makalede söz konusu gelenekteki değişim “çağdaş derviş”lik bağlamında Cuma Zeytünlü üzerinden değerlendirilmektedir. Bu çalışmanın metodolojik çerçevesi, 2005-2018 yılları arasında yapılan katılımlı gözlem, mülakat ve derleme ile elde edilen bir anlam dünyası analizine dayanmaktadır. Ayrıca, bu çalışmada, Cuma Zeytünlü’nün yaşam öyküsü, on bir adet şiiri ve şiir yorumları makalenin odak noktasında olan “çağdaş dervişlik” geleneğinin ele alınmasında temel metodolojik dayanak noktası olmaktadır. Bu sebeple makalede aşığın söz konusu anlam dünyasının temeli niteliğindeki konular dervişlik, birlik, musahiplik, kalıp değiştirme, sevgi, aşk, ariflik, dedelik, toprak olmak, nefis hakkında Cuma Zeytünlü’nün görüşleri analiz edilmiştir. Aynı zamanda dönüşen geleneğin ruhsal konulardaki zafiyeti ve dünyevileşme noktalarında nasıl yeni donanımlar kazanma süreci de ele alınmıştır. Makalede ele alınan diğer bir nokta da, geleneksel/çağdaş dervişlik ayrımı ile ilgilidir. Geleneksel Alevi erenler geleneğinde, gerek deyişlerle gerekse pratiğe dair tavsiyelerinde yoğun bir mistisizm varken, çağdaş dervişlik geleneğinde akılcı muhakeme ve anlatıların önemi açığa çıkmaktadır. Söz konusu derviş, kendisini ruhsal gelenekten uzaklaştırıp daha çok akılcı ve bilimsel alan ile ilişkilendirmiş ve bu durum yeni geleneğin temel değerleri olarak kodlanmıştır. Ruhsal gelenekten bağ koptukça rasyonel olana yönelinmiş ve çağdaş değerler sanki dervişlik geleneğinin de değerleriymiş gibi aktarılmıştır. Cuma Zeytünlü’nün ruhsal yorumlamalardan kopuşu Alevi kültüründe bazı Alevilerin ruhsal yorumlamalardan ve mistik yönelimlerden kopuşuna iyi bir örnektir. Şairimiz modern eğitim kurumlarından geçmediği halde modernleşmenin yarattığı değişimi geleneğine uyumlamaya çalışmıştır. Makalemiz bu süreçleri analiz etmiştir.
Keywords : Dertli Garip, Gaziler Ovacığı, Bektaşilik, Çağdaş Dervişlik Âşıklık