BESNİ KAZASINDA ALEVİ BEKTAŞİ OCAKLARI İLE İLGİLİ BULGULAR

Authors : Zeynel ÖZLÜ

Pages : 247-264

View : 10 | Download : 9

Publication Date : 2013-01-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Besni kazası Alevi-Bektaşi kültürünün etkili olduğu önemli bir yerleşim yeridir. Kentin Osmanlı dönemindeki sınırları bugünkü sınırlarından oldukça geniş olup, bugün Adıyaman, Malatya, Gaziantep, Kahramanmaraş gibi vilayetlerin sınırları içerisinde bulunan birçok köy tarihte, Besni sınırları içerisinde yer almıştır. Geçmişte sınırları içerisinde birçok Alevi-Bektaşi meşrebine sahip insanı barındıran Besni’ye bu fikirlerin yayılması Anadolu’ya gelen ilk mutasavvıflarla beraber olmuştur. Bölgede şuan da Alevi-Bektaşi kültürüne sahip olan hanelerin yaşadığı yerler genelde Kesmetepe ve Şambayat kasabası, Köseceli, Tetirli, Akkuyu, Akpınar, Beşkoz, Burunçayır, Gümüşlü, Karalar, Konuklu, Çakallı Çamlıca , Yukarısögütlü gibi köylerdir. 16. yüzyılda Besni’ye bağlı “Karkın” adlı bir yerleşim yeri de bulunmaktadır. Bu yerin adını, bölgeye gelip Türk-İslam düşüncesini yayan Dede Garkın dervişlerinden aldığı olası gözükmektedir. Nitekim 16. yüzyıla ait bazı Osmanlı arşiv vesikaları Halep Türkmenlerinin bir kolu olan Dede Garkınzadeler oymağının bölgede etkili olduğunu ve bu etkinin 18. ve 19. yüzyıllarda da devam ettiğini göstermektedir.Besni’de ikamet eden Dede Garkın Ocağı’na mensup hanelerin önceleri Gaziantep merkezinde kurulan Alevi-Bektaşi niteliklere sahip Kazımi Tekkesi’ni ziyaretgah olarak kabul ettikleri ve yılın belirli zamanlarında burayı ziyaret ettikleri anlaşılmaktadır. Kazımi Tekkesi’nin adını 7. İmam Musa’yı Kazım’dan aldığı Dede Garkın’ın da 7. İmam Musa’yı Kazım evlatları soyundan gelen Seyyid Garip Musa’ya bağlı olduğu düşünüldüğünde Besni’deki Dede Garkın Ocağı’na mensup olduğu düşünülen kitlelerin Gaziantep’teki bu tekkeyi niçin ziyaretgah olarak kabul ettikleri daha iyi anlaşılacaktır. Yapılan bir araştırmada “Dede Kargın Oğulları Soyağacı” silsilesi içerisinde bazı ailelerin soyadlarının “Pektaş” olarak verilmesi Beşkoz köyünde yaşayan “Pektaş” soyadına sahip olan Alevi Ocak ailenin Dede Garkın evladından olacağı konusunda bir izlenim uyandırmaktadır. Osmanlı döneminde Besni’de yaşayan Dede Garkın Ocağı’na mensup hanelerin diğer bölgelerde Erzincan, Elazığ, Malatya ve Çorum olduğu gibi deve yetiştiriciliği yaptıkları tespit edilmiştir. Bunun Alevi-Bektaşi inancında deve motifinin önemli bir yer tutması ile ilgili olabileceği düşünülmektedir.
Keywords : Orta Asya Türk İslam kültürü, Alevi Bektaşi kültürü, Horasan Erenleri, Ahmed Yesevi, Dede Garkın, Karkın Mescidi, Besni Adıyaman, , Gaziantep