CAN VE TEN KAVRAMLARI BAĞLAMINDA GARİB-NÂMEDE İNSANA BAKIŞ

Authors : Ömer ÖZKAN

Pages : 357-370

View : 12 | Download : 9

Publication Date : 2013-01-28

Article Type : Research Paper

Abstract :Garib-nâme, Türk dilinin önemli bir eseri olmasının yanında, 14. yüzyıl Anadolu’sunun düşünce dünyasını yansıtan değerli bir vesika niteliği taşır. Özellikle bu asır Anadolu’sunda hâkim tasavvuf öğretisinin, eserin ana dokusunu oluşturduğu söylenebilir. Âşık Paşa’ya göre bütün bilgilerin temeli “kendüyi bilmek”tir ki bir anlamda Garib-nâme’nin her bölümü, bu gerçekliğin açıklaması üzerine bina edilmiştir. Ona göre insan kitabını hakkıyla tanıyan kişi kainat kitabını da bilip kavrayacaktır. Hakikati kavrayan kişi ise insanın aslında tüm âlemin küçük bir kopyası olduğu gerçeğini fark edecektir. Garib-nâme’de insanı, çok basit bir tasnifle “can” ve “ten” olmak üzere iki ana kısma ayıran Âşık Paşa; bir anlamda, insanın bu iki farklı yönünü bütün eser boyunca somut ve bildik örneklerle izaha girişecektir. “Cân” onun görünmeyen yönüne; “ten” de görünen yönüne karşılık gösterilecek ve küçük kainat olarak vasıflandırılan insandaki bu iki yönde, kainattaki cisimlenmiş varlıkların karşılıkları gösterilecektir. Çalışmamızda, Garib-nâme’nin yaklaşık her bölümün her kıssasında karşımıza çıkan bu iki önemli kavramı; Âşık Paşa’nın, en sade insanın dahi kavrayıp anlaması gayretiyle şekillendirdiği, somutlaştırma ve örneklendirme ağırlıklı üslûbu çerçevesinde ele alınmıştır.
Keywords : tasavvuf, cân, ten, insan, kainat