KÂŞİFÜ’L-ESRÂR’IN İZİNDE: HARPUTLU HOCA İSHAK’IN İZÂHÜ’L-ESRÂR ADLI BİLİNMEYEN BİR RİSALESİ

Authors : Muharrem VAROL

Pages : 35-80

View : 19 | Download : 7

Publication Date : 2016-06-08

Article Type : Research Paper

Abstract :Osmanlı Devleti memuru Fehima Efendi’nin 1881 yılında vefatını müteakip terekesindeHurûfîlik edebiyatına dair yüz cilt kadar kitap çıkmıştı. Bu kitaplar İslam akaidi açısındanzararlı görülüp Meşihat Makamı tarafından bazı ulemaya incelettirilmiş ve sonrasında müsadereedilmiştir. Daha önce mevcudiyeti bilinmesine rağmen müellifi hakkında bilgi olmayanbir risalenin bu vesileyle yazıldığı anlaşılmaktadır. Harputlu Hoca İshak Efendi’ye ait olduğunutespit ettiğimiz bu risale hem Hurûfî doktrini hem de Bektâşîlik hakkında bazı eleştirive reddiyeleri içermektedir. Bu makalede çeşitli yazma nüshalarının bulunduğu bu eserinyazılış sebebi, içeriği ve müellifinin kimliği ortaya çıkarılmıştır. 19. yüzyılın son çeyreğindeyayın dünyasında başlayan Bektâşîlik tartışmaları açısından, bu risale muhalif tutumu ve ağırithamlarıyla dikkat çekmektedir. İzâhü’l-Esrâr adındaki bu eser, Hoca İshak Efendi’nin dahaönce kaleme aldığı ilk eseri olan Kâşifü’l-Esrâr’ın devamı mahiyetinde olup, Bektâşîlere yönelikotuza yakın soru içermektedir. Ayrıca, yazmanın sonunda ilmiye sınıfı ve Hâlidî tarikatıarasındaki ilişkiye dair önemli ayrıntılar mevcuttur.
Keywords : Bektâşîlik, Hurûfîlik, Harputlu Hoca İshak Efendi, Kâşifül Esrâr, İzâhül Esrâr