SIRAÇ SOSYOPOLİTİK HAREKETİ VE ANŞA BACILI OCAĞI

Authors : İlkay SAHIN

Pages : 65-88

View : 13 | Download : 8

Publication Date : 2019-09-23

Article Type : Research Paper

Abstract :Aşiret olarak da bilinen Sıraçlar, günümüzde orta Anadolu’da Tokat, Yozgat, Sivas ve Amasya’nın köylerinde yaşayan Beydili Türkmeni bir Kızılbaş/Alevi topluluktur. Sıraçların büyük çoğunluğu yaklaşık yüz elli yıl önce kurumsallaşmaya başlayan Anşa Bacılı Ocağı’na mensuptur. Sıraçlar, on dokuzuncu yüzyılın sonlarında Anşa bacının karizmatik önderliğinde yeni bir ocak kurmuşlardır. Ocağın açığa çıktığı 19. yüzyıl Osmanlı Devleti’nin Batılılaşma projelerini uyguladığı, hızlı, radikal ve iç içe geçmiş yapısal ve kültürel bir değişim sürecinden geçtiği ve buna bağlı krizlerle yüzleştiği bir geçiş anına/dönemine denk düşmektedir. 19. yüzyıl Osmanlı Devleti için geleneksel sosyal düzeni rasyonel düzene dönüştüren Batılılaşma projelerinden kaynaklı sosyal ve kültürel krizlerin, buna bağlı toplumsal hareketlerin yaşandığı bir geçiş dönemidir. Bu çalışma, Sıraçların, 19. yüzyılın başlarında, hem Kızılbaş ocaklarına hem de merkezî otoriteye karşı başlattıkları ve yeni bir ocağın ihdasıyla sonuçlanan sosyopolitik hareketlerini V. Turner’in sosyal dramalara dair yaklaşımından hareketle süreçsel olarak ele almak niyetindedir. Makalede modernleşmenin periferinin geleneksel kurumsal düzenini değiştiren etkileri karşısında Sıraçlar tarafından başlatılan kolektif ihlal hareketinin ayrı ve yeni bir hizip olarak Anşa Bacılı Ocağı’nı nasıl yapılandırdığı Osmanlı arşiv belgeleri ve 2010-2012 arasında gerçekleştirilen etnografik saha araştırmasından elde edilen veriler çerçevesinde süreçsel olarak değerlendirilmiştir. Saha araştırması ve arşiv belgelerinden elde edinilen veriler bu çalışmanın sorunsalına göre sınıflandırılmış ve yorumlanmıştır. Çalışmada Sıraç sosyopolitik hareketinin ihlal, kriz ve telafi aşamalarından geçerek ayrı bir ocak olarak kurumsallaştığı sonucuna ulaşılmıştır.
Keywords : Anşa Bacılılar, sosyal drama, sosyal hareketler, toplumsal değişim