YAZI - RESİM SÜSLEMESİNE BİR ÖRNEK: AMENTÜ GEMİSİ

Authors : Serap ERÇİN KOÇER

Pages : 179-191

Doi:10.60163/hbv.107.008

View : 50 | Download : 55

Publication Date : 2023-09-29

Article Type : Research Paper

Abstract :Yazı ile resim birlikte kullanılarak yazı-resim sanatı ortaya çıkmıştır. Kur’an’da tasvir yasağı olmamasına rağmen bu sanatın ortaya çıkmasında İslam inancı etkili olmuştur. Yazı ve resmin gelişiminde Hurufilik anlayışı ve Mevlevi-Bektaşilerin de etkisi olmuştur. Halk sanatı olan yazı-resim, usta-çırak ilişkisi çerçevesinde yapılmaktadır. Dinî içerikli ve tasavvufi içerikli yazı-resimler olarak gruplandırılmaktadır. Besmele şeklinde ele alınan leylek, Hz. Ali’nin devesi, Hz. Ali yazısıyla insan sureti, ibrik, kandil, Ashab-ı Kehf, Amentü duasının gemi formunda yapılan örnekleri bulunmaktadır. Amentü gemi süslemesinde vav harfleri, kürek çeken insanları yansıtmaktadır. Amentü gemisinin köşklü-köşksüz olarak tasvir edilen örnekleri vardır. Burada vav harfleri “ve” anlamında kullanılıp müminin Allah’a inanması, onun meleklerine, kitaplarına, peygamberlerine, ahiret gününe, hayra ve şerre inanmayı ifade etmektedir. Vav harflerinin arasına Yedi Uyurların isimleri yazılmaktadır. Bazı yazı-resim süslemelerine anlamlar yüklenmektedir. Bereket, şans getireceğine, yangından, vebadan koruyacağına dair inançlar vardır. Bu sebeple cami ev, kahvehane, dükkânlarda Ashab-ı Kehf ve Amentü gemi süslemeleri ile karşılaşılmaktadır. Araştırmamızda Amentü duasının gemi formunda ele alındığı süsleme örnekleri tespit edilip ele alınmıştır. Kalem işi, taş, kâğıt, ahşap malzemelere uygulanan süsleme formu Türk İslam süsleme sanatında çeşitli şekillerde yer bulmuştur. Form, özellikle süsleme sanatları ve Sanat Tarihi alanı kapsamında değerlendirilmiş ve XIX. yüzyıl süslemesine katkısı ele alınmıştır.
Keywords : Mevlevi Bektaşi, Tasavvuf, Süsleme, Yazı Resim, Amentü Gemisi, Bereket