GARİP KALDIM VATANIMDAN UZAKTA: KLASİK TÜRK ŞİİRİNDE ŞÂM-I GARÎBÂN

Authors : Eda Tok

Pages : 245-258

Doi:10.60163/hbv.108.013

View : 116 | Download : 105

Publication Date : 2023-12-26

Article Type : Research Paper

Abstract :Divan şairleri yaşadıkları toplumun özelliklerine, yaşayış biçimlerine, günlük hayatta karşılaştıkları hemen her nesneye şiirlerinde yer vermiş, duygu ve düşüncelerini anlatmak için bu unsurları birer araç olarak kullanmışlardır. Şairler şiirlerinde genel itibarıyla ortak kelime, kavram ve deyimlere yer vermişlerdir. Ancak şairler, kelime ve kavramların bilinen temel anlamlarının yanında kavramların mecaz, yan anlamlarını ve çağrışımlarını da şiirlerinde kullanmışlar; edebî sanatlar yoluyla söz oyunlarına ve kelimelerin zengin çağrışımlarına çeşitli vesilelerle yer vermişlerdir. Şairlerin şiirlerinde dikkatimizi çeken ifadelerden biri de "Şâm-ı garibân” ibaresidir. Akşamı hüzünlü, gamlı akşam, garipler akşamı demek olan "Şâm-ı garibân” ifadesinin çeşitli anlamları bulunmaktadır. Bir kimsenin öldüğü, defnedildiği günün akşamına şâm-ı garibân denilmektedir. Şiilere göre şâm-ı garibân, Hz. Hüseyin ve arkadaşlarının başına gelen musibetin akşamını ifade etmektedir. Hz. Hüseyin’in şehit edildiği muharremin onuncu günü akşamına, ehl-i beytin Yezid’in askerine esir düştüğü geceye "Şâm-ı garîbân” denilmektedir. Aynı zamanda gariplerin akşam olunca daha çok dertlendiğini ifade etmek için de bu zamana akşam garipliği anlamında şâm-ı garibân denilmiştir. Çalışmamızın konusunu da dikkatimizi çeken "şâm-ı garibân” ibaresinin şiirlerdeki kullanımı oluşturmaktadır. Çalışmamız için öncelikle şairlerin divanları taranarak "şâm-ı garibân” ibaresinin kullanıldığı beyitler tespit edilmiştir. Tespit edilen beyitlerin incelenmesine geçmeden önce şâm-ı garibân ibaresi hakkında kaynaklardan elde edinilen bilgilere yer verilecektir. Tespit edilen tüm beyitler incelenip seçilen örnek beyitler sunularak "şâm-ı garibân” ibaresinin Klasik Türk şiirinde hangi anlamlarıyla yer aldığı ve hangi anlamdaki kullanımın şiirlerde daha ağır bastığı gösterilmeye çalışılacaktır. Böylece klasik Türk şiirinin zengin anlam dünyasında "şâm-ı garibân” kavramının ne ifade ettiği, ne çağrıştırdığı, kullanım sıklığının ne kadar olduğu da ortaya konulmuş olacaktır.
Keywords : Klasik Türk Şiiri, Divan, Şair, Şâm ı Garibân