İNSAN YARADILIŞI VE METAFOR HACI BEKTAŞ VELÎ’NİN ‘MAKALAT’ ESERİNİN ELEŞTİREL METAFOR ANALİZİ YÖNTEMİYLE İNCELENMESİ

Authors : Ömer Faruk Zararsız

Pages : 141-158

Doi:10.60163/tkhcbva.1397863

View : 35 | Download : 36

Publication Date : 2024-09-16

Article Type : Research Paper

Abstract :Temelinde ikna amacı taşıyan ve iletişimde kullanılan temel unsurlardan bir tanesini metaforlar oluşturmaktadır. Taşımış olduğu özellikler açısından ele alındığında kapalı anlamlar sınıfında yer alan metaforlar, onu kullanan kişiler tarafından belirli kontekstler çerçevesinde kullanılarak anlamını kazanmaktadır. Bu kapsamda soyut olan kavramların hedef kişinin zihninde somutlaşarak amaçlanan anlamın güçlendirilmesi metafor kullanımının misyonları arasında yer edinmektedir. İletişim üzerine metaforları kapsayan çok sayıda çalışma yapılmış ve metaforlar çeşitli açılardan ele alınmıştır. Buna karşın Hacı Bektaş Velî’nin metafor kullanımına dair araştırmalar ise iletişim çalışmaları açısından sınırlı kalmıştır. Bu çalışmada Hacı Bektaş Velî’nin Makalat adlı eserinde insanın varoluşunu anlamlandırmaya yönelik yapmış olduğu âbid, zahid, arif ve muhip sınıflandırmaları ve bu sınıflandırmalar kapsamındaki tariflerinde kullanmış olduğu metaforlar, eleştirel metafor analizi yöntemi ile analiz edilmiştir. Çalışmada kullanılan metaforlar önce ontolojik ve kavramsal olarak sınıflandırılmış ardından hangi anlamlara gelecek biçimde kullanıldıkları değerlendirilmiştir. Elde edilen bulgular neticesinde Hacı Bektaş Veli’nin ifade etmek istediği mesajın anlamını güçlendirmek ve insan zihninde daha etkili bir karşılığını oluşturmak amacıyla soyut olan kavram ve ifadeleri somutlaştırarak aktardığı belirlenmiştir. Bu anlamsal iletişim çabası içerisinde ontolojik ve kavramsal metaforları birlikte kullandığı görülmüştür. Bunun yanı sıra Makalat’ta yer alan metaforların bilinçli bir şekilde seçildiği anlaşılmaktadır. Aynı zamanda insan yaratılışını tanımlayan teorilerden olan dört element teorisi kapsamında ateş, hava, su ve toprak gibi göndermeler içeren ontolojik metaforlardan da sıklıkla istifade edilmiştir.
Keywords : İletişim, Hacı Bektaş Veli, Makalat, Söylem, Metafor, Eleştirel Metafor Analizi