XVI. YÜZYIL ŞAİRLERİNDEN SİLİSTRELİ ŞÎRÎ VE HİLYETÜ’L-İSLÂM MESNEVİSİ

Authors : Hasan Doğan

Pages : 323-360

Doi:10.60163/tkhcbva.1460908

View : 69 | Download : 82

Publication Date : 2024-09-16

Article Type : Review Paper

Abstract :XVI. Asır, Osmanlıların güçlü ve şaşaalı asrı olarak bilinse de tüm Osmanlı topraklarında barış ve huzurun hâkim olduğu anlamına gelmemektedir. Nitekim bu yüzyılın ikinci yarısında özellikle doğu hudutlarında önemli çatışma ve savaşlar yaşanmaştır. Birçok nedene bağlı olarak dönemin padişahı III. Murad (salt.1574-1595) 1578 yılında sefer emri vermiş ve bu emre binaen devletin çeşitli noktalarındaki askerî birlikler de Şark Seferi’ne katılmak üzere doğu sınırlarına sevk edilmiştir. Osmanlı askerî birlikleri içerisinde şiire ve edebiyata meraklı kimseler de olabilmekteydi. Bu çalışmanın odağında bulunan Şîrî mahlaslı şair de esasen sipahi olan ve bu sefere katılan isimlerden biridir. Asıl adı Ali olan Şîrî, kendi ifadesine göre aslen Silistrelidir. Osmanlıların Şark Seferi’ne katılan Şîrî, seferde iken dramatik bir şekilde dört çocuğunu da kaybetmiştir. Bu kayıplar üzerine dünyanın geçiciliği idrak eden şair, Hilyetü’l-İslâm isimli bir eser kaleme alarak hayırla anılmayı ummuştur. Hilyetü’l-İslâm’ın yazılma nedenlerinden biri de artan Şii propagandalarına cevap vermektir. Zira mesnevinin ilk bölümlerini oluşturan iman, İslâm ve ihsan bölümleri esasen İslâm inanç ve ibadetlerinin temel kavramlarıyla ilgili dinî muhtevalı bölümler olsa da, bu kısımlar şairin Rafızi olarak gördüğü Alevilik propagandalarına cevap niteliğindedir. Zira bu bölümlerde Şîrî, sözü sık sık Rafızi Kızılbaşlara getirerek onları eleştirir. Şu ana kadar tek nüshası tespit edilen söz konusu Hilyetü’l-İslâm, mesnevi nazım kaleme alınmış olup 1580 yılında tamamlanmıştır. Ansiklopedik mahiyette mesnevi olan Hilyetü’l-İslâm’da dinden ticarete, yöneticilikten askerliğe, esnaflıktan evliliğe değin birçok konu ele alınmıştır. Eksik bir nüsha görünümündeki mesnevi, mevcut şekliyle 4864 beyit civarındadır. Bu çalışmada daha önce bir çalışmaya konu olmamış Hilyetü’l-İslâm mesnevisi şekil ve muhteva bakımından incelenecek ve şairi Silistreli Şîrî Ali Bey’in hayat öyküsü ortaya konmaya çalışılacaktır.
Keywords : Osmanlı Devleti, XVI Yüzyıl, Alevilik, Şîrî Ali, Hilyetül İslâm