EDEBİYAT SOSYOLOJİSİ BAĞLAMINDA İSKENDER PALA’NIN ŞAH VE SULTAN ROMANINDA KIZILBAŞLIK VE SÜNNİLİK

Authors : Erdi Demir, Mehmet Şahin

Pages : 165-180

Doi:10.60163/tkhcbva.1463545

View : 79 | Download : 59

Publication Date : 2024-12-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Din, bir toplumu oluşturan en temel olgulardan biridir. En temelde insanın varoluş amacını anlamlandıran din; ahlâkî, siyasî, edebî, iktisadî ve sosyokültürel alanlarda toplumu etkilemiştir. Gerek sözlü gerekse yazılı olsun toplumu etkileyen inançlar ve ilk dini metinler edebî bir karakter taşımaktadır. Bu açıdan din, edebî metinlerin ortaya çıkmasını doğrudan etkilemiş, edebiyatın ifade gücü vasıtasıyla işlevselliğini artırmış buna karşılık da edebiyat dinden beslenerek kendi ifade zenginliğini artırmıştır. Çünkü ikisinin de hakikatleri açıklamada kullandıkları ortak ifade aracı dildir. İnsanlık tarihi kadar eski olan din ve edebiyat birlikteliği beraberinde birbirinden etkilenmeyi ve beslenmeyi getirmiştir. Bu etkileşimi irdeleyen eserler tarihin her döneminde ortaya çıkmıştır. İşte araştırmanın konusunu oluşturan İskender Pala’nın Şah ve Sultan romanından hareketle inanç faktörünün toplumsal yaşamı nasıl etkilediği, romanda Kızılbaşlık ve Sünnilik olgularının nasıl betimlendiği bu açıdan ele alınmıştır. Çalışmada, yazarın Kızılbaşlık ve Sünnilik kavramlarına nasıl bir anlam yüklediği sorgulanmıştır. Araştırmada Kızılbaşlık ve Sünnilik kavramları merkeze alınarak edebiyat sosyolojisinin imkân ve yeterliliklerinden yararlanılmıştır. Edebiyat sosyolojisi, toplumsal yaşamı ve toplumsal kurumları, normlar ve değerlerini kendine özgü teknikleriyle inceleyen bir disiplindir. Sadece yazarın ifade ve duygularını yansıtmaktan öte edebi eserin kaleme alındığı toplumun inanç, gelenek, görenek, yaşam tarzı ve düşünce biçimini ortaya koyan edebiyat sosyolojisi, toplum ve edebiyat kurumları etkileşiminin bir ürünüdür. Din ve toplum ilişkisinin izdüşümlerini yansıtan romanda Kızılbaş Aleviliğine dair görgü cemi, kırklar cemi, muhabbet cemi, semah, talip, musahip, tevella ve teberra ilkesi gibi Kızılbaş Alevilik inancına ilişkin zengin değerler paylaşılmıştır. Folklorik unsurlara da yer verilen romanın, Kızılbaş Alevilik kültürü ve inanç pratikleri bağlamında Türk halk kültürüne zengin bir içerik ve katkı sağladığı değerlendirilmiştir..
Keywords : Şah&Sultan, Kızılbaş, Sünni, Din ve toplum, Edebiyat sosyolojisi.