AYRILIK ACISININ KADINCASI: FERÎDE HANIM’IN EŞİNİN VEFATINA DAİR FİRÂKNÂMESİ

Authors : Mehmet Sait Çalka

Pages : 201-216

Doi:10.60163/tkhcbva.1492000

View : 89 | Download : 89

Publication Date : 2024-12-15

Article Type : Review Paper

Abstract :Firâknâmeler, genel olarak ayrılığı terennüm eden metinler olmakla birlikte mersiyelerle ilişkilendirilebilen metinlerdir. Ancak mersiyeler, müellif için çok kıymetli olan bir insan veya bir canlının ölümüne karşı duyduğu derin acıyı terennüm ederken firâknâmeler ise ölümün yanı sıra daha çok ayrılığın, vedanın veya birinden uzaklaşmanın verdiği ıstırabı işleyen metinler olarak karşımıza çıkmaktadır. Dolayısıyla firâknâmeler, iştiyâknâme, tahassürnâme ya da hasretnâme adıyla adlandırılan metinlerle de yakından ilişkilidir. Hatta bu tarzda yazılan bazı metinler, müellifin vatanından yahut sevdiği kişiden ayrı düşmesi bahsini açarken önemli ölçüde biyografik/otobiyografik özellikler de taşımaktadır. İlk örnekleri Fars edebiyatında görülen firâknâmelere Türk edebiyatında da rastlanmaktadır. Buna göre klasik Türk şiirinin başlangıcından itibaren firâknâmelere dâhil edilebilecek 25’i aşkın metin tespit edilmiştir. Bu metinlere eklenebilecek bir metin de Ferîde Hanım’ın Divan’ında yer alan ve vefat eden eşi Ali Râif Efendi için kaleme aldığı anlaşılan “âh el-firâk” manzumesidir. Bu çalışmada Ferîde Hanım’ın Divan’ında yer alan ve beş bentten oluşan manzumenin dil içi çevirisi yapıldıktan sonra söz konusu manzume, firâknâme bağlamında incelenmiş ve şerh edilmeye çalışılmıştır. Her bendinin son mısraı “Hasretâ vâ firkatâ sad elvedâ âh el-firâk” olarak tekrarlanan yani mütekerrir müseddes şeklinde olan bu manzumeyi Ferîde Hanım, eşi Ali Râif Efendi’nin vefatından sonra 1858’de kaleme almıştır. “Zevcim Ali Râif Efendi’nin Vefâtına Söylenildi” başlığını taşıyan manzume, fâ‘ilâtün fâ‘ilâtün fâ‘ilâtün fâ‘ilün aruz kalıbıyla kaleme alınmıştır. Mersiye türüyle de ilişkilendirilebilen bu manzumenin gerek mütekerrir mısraı gerekse kelime kadrosu itibarıyla firâknâme tarzıyla yazıldığını söylemek mümkündür. Bu çalışmanın, firâknâme tarzıyla kaleme alınmış manzumelerin tarihi seyrini ortaya koyma noktasında yapılacak çalışmalara yön vereceği kanaatindeyiz.
Keywords : Divan Şiiri, Ferîde Hanım, Divan, Edebî Tarz, Firâknâme