Güncel Gelişmeler Işığında Türk Hukukunda Yapay Zekâ Varlıkları ve Hukuki Kişilik

Authors : Atilla KASAP

Pages : 485-556

View : 16 | Download : 7

Publication Date : 2022-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Yapay zekâ varlıkları, sosyal ve ekonomik hayatımızı önemli ölçüde etkilemektedir. Bu varlıklar hâlihazırda çevrimiçi alışveriş, sosyal medya, reklamcılık, havacılık, tarım, bankacılık ve finans, siber güvenlik, müşteri hizmetleri ve otomotiv gibi birçok sektörde kullanılmaktadır. Yapay zekâ varlıklarının sosyal, ekonomik ve çevresel kalkınmaya birçok açıdan devrim niteliğinde değişiklikler getirmesi, mevcut hukuk kurallarının kendilerine nasıl uygulanacağı konusunda beklenildiği gibi hukuki belirsizlikler yaratmaktadır. Bu belirsizlikleri açıklığa kavuşturmak ve yapay zekâ ile ilgili hukuki sorunlara etkili ve gerçekçi hukuki çözümler getirebilmek için öncelikle yapay zekâ varlıklarına hukuki kişilik tanıyıp tanımamamız gerektiği sorusuna cevap aramakla başlamamız gerekmektedir. Bu makale, disiplinler arası, karşılaştırmalı hukuk ve normatif metodolojileri kullanarak bu soruyu yanıtlamaya çalışmaktadır. Bu makale öncelikle Türk hukukunda hukuki kişiliğin kapsamını ve gereklilikleri ile tüzel kişiler için getirilen temel teorileri Türk ve karşılaştırmalı hukuk perspektifinden açıklayarak başlamaktadır. Diğer yandan makalenin disiplinler arası yönü, tüzel kişiliğe ilişkin felsefi tartışmalar ile bilgisayar bilimi ve sinirbilimi alanında yapılan ilgili araştırma ve çalışmalarda ortaya çıkacaktır. Spesifik olarak, bu çalışmada bir varlığın hukuki manada kişi olarak kabul edilmesi için sahip olması gereken özelliklerin insert ignore into journalissuearticles values(zekâ, özerklik, bilinç ve yönelmişlik); eleştirel bir şekilde analizi yapılmaktadır. Sonrasında Avrupa Birliği insert ignore into journalissuearticles values(AB); ve Amerika Birleşik Devletleri hukuku kapsamındaki son yasal ve bilimsel gelişmeler eleştirel bir şekilde değerlendirilecektir. Ayrıntılı bir eleştirel analizin üstüne oturan bu çalışma, yasa koyucuların yapay zekâ varlıklarına hukuki kişilik tanımamaları gerektiği sonucuna varmaktadır. Varılan bu sonuç, yapay zekânın genel zekâya ulaşmadığı ve bilinç ve yönelmişlik gibi bazı özelliklerden yoksun olduğuna dayanan ve insanın üstün olduğunu söyleyen şovenizme dayanmamaktadır. Tam tersine, bu makale yapay zekâ varlıklarına kişilik verilmesinin kaotik sonuçlar yaratma konusunda önemli bir potansiyele sahip olduğunu çünkü bazı kişilerin sorumluluktan kaçmak için bu varlıkları kötüye kullanabileceğini ve zarar gören tarafın zararını tazmin edememe gibi bir sonuçla karşılaşabileceğini tartışmaktadır. Yapay zekâ varlıkları kendilerini mahkemelerde temsil edemediği gibi neden oldukları zararı tazmin edecek malvarlıkları da bulunmamaktadır. Bu nedenle, bu çalışma yapay zekâ varlıkları için düşünülen teorik hukuki kişiliğin, kişilik verilmemesi ihtimalinden çok daha fazla pratik sorunlara yol açacağını tartışmakta ve bu nedenle de pragmatik bir yaklaşım içinde bulunmaktadır. Vardığımız bu sonuç, yapay zekâ varlıklarının statik nesneler olarak değerlendirilmesi gerektiği anlamına gelmez, çünkü bu varlıkların oldukça önemli seviyede özerkliğe ve zekâya sahip oldukları inkâr edilemez. Yapay zekâ varlıklarının birçok hukuki belirsizlik yaratmasına neden olan benzersiz nitelikleri ise sözleşmeler, haksız fiiller, ürün sorumluluğu ve sebepsiz zenginleşme gibi hâlihazırda kullandığımız hukuki kurumlar içinde ele alınmalıdır.
Keywords : Yapay zekâ, hukuki kişilik, tüzel kişilik, felsefi kişilik, temsil, Artificial intelligence, personhood, legal personhood, philosophical personhood, agency