GEREKÇELİ KARAR HAKKI: YARGISAL KARARLARIN RASYONALİTESİ

Authors : Muharrem KILIÇ

Pages : 1-46

View : 11 | Download : 7

Publication Date : 2021-07-06

Article Type : Research Paper

Abstract :Yargı kararlarının mantıksal dayanağını oluşturan ve yargıcın ‘zihinsel çabasının’ bir ürünü olarak değerlendirilen gerekçe, tarihsel kökeni itibariyle insanın varoluşsal anlamda ‘bilme’ arzusuna dayanmaktadır. Yargılama hukuku açısından gerekçe, nedensonuç ilişkisinin ‘neden’ kısmına ilişkin bir mantıksal sorgulamaya karşılık gelmektedir. Bu yönüyle gerekçelendirme edimi, yargısal kararın rasyonel dayanağına ilişkin tespite yönelik bir çabadır. Bu kapsamda felsefi bir perspektiften hukuki gerekçelendirme, bir tür ‘rasyonel gerekçelendirme’ olarak kabul edilmektedir. Gerekçelendirmeye felsefi yaklaşım, rasyonalitenin hukuki gerekçe ve argümantasyon açısından türünü belirlemekte ve rasyonel bir etkinlik olarak hukukun doğasına ışık tutmaktadır. Argümantasyon teorileri, yargısal kararların gerekçelendirilmesinin yalnızca formel terimlerle yürütülmemesini, aynı zamanda kararların maddi ve pragmatik açıdan da değerlendirilmesini öne sürmektedir. Demokratik hukuk sistemlerinde gerekçe sunma yükümlülüğü, bir ‘gereklilik’ olarak ortaya çıkmaktadır. Liberal demokrasinin savunucularına göre, gerekçelendirme edimi demokratik bir devletin temel unsurunu oluşturmaktadır. Özellikle yargıçların, kararların gerekçelendirilmesi noktasında yasal ve ahlaki yükümlülükleri bulunmaktadır. Bu kapsamda Rawls’un ‘kamusal akıl doktrini’ ile Dworkin’in ‘anayasal demokrasisinden’ oluşan iki liberal kuram, demokratik hukuk devletinde ‘gerekçe sunmanın’ önemini ortaya koymaktadır. Ancak yine de yargıçlar kimi zaman somut olaya ilişkin değerlendirmelerin yetersiz bir biçimde yapıldığı, gerekçeden yoksun kararlara imza atmaktadır. Bundan ötürü yargıçların adli yazım sürecinde takip etmesi gereken ve yazılan kararın kalitesini etkileyen birtakım karar yazım metodolojileri bulunmaktadır. Yazınsal üsluptan karar sistematiğine, yazım stilinden yöntem ve gerekçesine varıncaya kadar yetkin bir kararın belirleyici unsurları bu metodolojik yaklaşımlarda yer bulmaktadır.
Keywords : Gerekçe, , gerekçe hakkı, gerekçelendirme edimi, gerekçelendirme edimi, argümantasyon, kamusal akıl, anayasal demokrasi, karar yazımı