A statistical analysis of COVID-19 pandemic based on the temporal evolution of entropy in different countries

Authors : Nazmi YILMAZ, Mahmut AKILLI, Kamil Gediz AKDENİZ

Pages : 235-243

Doi:10.20518/tjph.1028261

View : 13 | Download : 5

Publication Date : 2022-08-05

Article Type : Research Paper

Abstract :Amaç: Covid-19 pandemisinin Dünya üzerinde ilerlemesindeki davranışlarını anlama konusunda büyük bir beklenti ile farklı epidemiyolojik modeller kullanılarak çalışmalar yapılmaktadır. Pandeminin yayılmasındaki düzensizlik seviyeleri arasında bir karşılaştırma yapmak, ülkelerelin pandemiye karşı toplumsal reaksiyonu, sosyo-ekonomik yapıları ve sağlık sistemleri hakkında da bilgi verebilir. Yöntem: Bu çalışmada, entropik ölçüt kullanarak Covid-19 pandemisinin istatistiksel analizini yapılmaktadır. Bunun için, günlük vaka sayılarınan oluşturulan verilere Boltzmann-Gibbs-Shannon insert ignore into journalissuearticles values(BGS); entropi metodu uygulanarak, Covid-19 pandemisinin entropik davranışına göre düzensizliği ve öngörülebilirliği belirlenmektedir. Birleşik Krallık, Almanya, Fransa, İtalya ve İspanya, Türkiye, Rusya ve İran’da pandemi başlangıcından 29 Ağustos 2021 tarihine kadar gerçekleşen günlük vaka sayıları, haftalık gruplara ayrılarak BGS entropi değerleri hesaplanmakta ve bu ülkeler pandemi yayılımının öngörülebilirliği konusunda sınıflandırılmaktadır. Bulgular: Pandeminin öngörülebilirliğinin beş büyük Avrupa ülkesi ile Turkiye, Rusya ve İran arasında farklılık gösterdiği tespit edilmektedir. Ayrıca, ülkelerin aşı programlarının ve 20I/501Y.V1, 20H/501.V2, 21A/S:478K, 20J/501Y.V3 varyantlarının incelenen ülkelerde pandeminin yayılmasındaki öngörülebilirliğe etki ettiği gözlenmektedir. Sonuç: BGS entropisi kullanılarak Covid-19 pandemisi günlük vaka sayılarının düzensizliğini belirlemenin, ülkeler arasında pandemi yayılımının karşılaştırmasında etkili olduğu görülmektedir ve elde edilen sonuçların pandemik sistem için epidemiyolojik modeller kullanılarak yapılan ülkelerin sınıflandırması çalışmalarında kullanılabileceği görülmektedir.
Keywords : Covid 19, Epidemiyoloji, İstatistik, Entropi