Hamza b. Habîb ve Talebesi Halef b. Hişâm'ın Kıraatlerinin Mukayesesi

Authors : Mehmet Keleş

Pages : 235-248

Doi:10.18506/anemon.1415152

View : 181 | Download : 123

Publication Date : 2024-04-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Kur’an ilimleri arasında önemli bir yer tutan kıraat ilmi, lafız ve mana yönüyle mucize olan Kur’an’ın doğru bilinmesi ve anlaşılmasına önemli katkılar sunmuştur. Özellikle sahih kıraatler olarak addedilen kıraat-ı seb’a ve kıraat-ı aşere de yer alan imamların okuyuş çeşitleri, farklı yorumların elde edilmesi, anlam çeşitliliğinin oluşturulması ve Kur’an’ın herkes tarafından rahatça okunması hususunda ciddi kolaylıklar sağlamıştır. Bu bağlamda her iki kıraat sisteminde de yer alan Halef b. Hişâm (ö. 229/844) kıraatinin hocası Hamza b. Habîb’in (ö. 156/773) kıraati ile mukayese edilerek değerlendirilmesi araştırmamızın konusunu teşkil etmiştir. Araştırmada her iki imamın kıraatlerindeki farklılıklar tetkik edilmiş, klasik ve modern kaynak eserlerden kendilerine ait olan vecihler taranmıştır. Genel anlamda kıraatlerde olduğu gibi Hamza ve Halef’in okuyuşlarında da temel iki husus dikkati çekmektedir. Birincisi usûl konularında ortaya çıkan kıraatler; ikincisi ise ferşi farklılıklardaki kıraatler hakkındadır. Öncelikle Hamza ve Halef kıraatleri çerçevesinde usûl konularından istiâze, besmele, medlerin uzatılma miktarı, idğam çeşitleri, imale/beyne-beyne, işmam, sekte, nakl, hâ-i sekit, hâ-i kinâye, izâfet yâ’sı, cemi mimleri, hemzenin okunuşu ayrı başlıklar halinde ele alınarak iki imamın kıraatleri arasında mukayese yapılmıştır. Akabinde benzer bir yöntemle ferşi farklılıklar da tespit edilmiş ve örneklerle açıklanmıştır. Verilen örnekler ışığında Hamza ve Halef kıraatinde usûlî ve ferşi ihtilaflarda, ittifak hâsıl olduğu gibi birçok noktada ihtilafın da gerçekleştiği tespit edilmiştir.
Keywords : Kıraat, Kıraat ı Seba, Kıraat ı Aşere, Hamza, Halef