Peter Chelkowski, Hamid Dabashi, Bir Devrimi Sahnelemek: İran İslam Cumhuriyeti’nde Propaganda Sanatı, çev. Anıl Biber, İstanbul: The Kitap Yayınları, 2018.

Authors : Murat Yümlü

Pages : 133-143

View : 55 | Download : 63

Publication Date : 2024-12-28

Article Type : Other Papers

Abstract :İran tarihi binlerce yıllık uygarlık mirası, imparatorluklar geçmişi, Persepolis, İsfahan, Şiraz, Meşhed, Erdebil, Tebriz, Reşt, Rey, Merv gibi tarihsel süreçlerin ürünü ve imparatorluklara başkentlik yapmış pek çok şehir, olgu ve kavramları ihtiva eden zengin bir birikimi yansıtmaktadır. İran, Farsça kültür dünyasının zengin bir örneği olarak baştanbaşa göz dolduran, sadece uluslararası ilişkiler ve nükleer silahlanma süreçlerine yönelik gündemlerle sınırlandırılamayacak derinliği ve iddiayı taşımaktadır. 20. yüzyıl, İran’ın karmaşık siyasi tarihinin anlaşılması açısından önemli bir dönemeci oluşturmuştur. Ülkenin siyasal ve toplumsal döngüleri üzerinde, tarih katmanlarının yepyeni bir çehresini oluşturan İran İslam Devrimi’nin sosyolojik incelemelere konu olan yönlerine kadar 1906’da Meşrutiyet Devrimi’nden başlayan siyasal, toplumsal ve ekonomik süreçler etkili olmaya devam etmiştir. 1971’de, kesintisiz 2500 yıllık imparatorluk mazisini kutlayan bir ülke olmasının ötesinde, İran, Şahlık rejimine son veren ve halk ayaklanmalarıyla ivme kazanan İran Devrimi (1979) ve İran İslam Cumhuriyeti’ne yol açan yepyeni bir toplumsal travma sürecini 1980’lerde, savaş ortamında yaşamaya devam etmiştir. Irak-İran arasında yaşanan ve yaklaşık sekiz yıl süren bu savaşın toplumsal ve ekonomik bilançosu modern Ortadoğu tarihinin en ağır savaş bilançoları arasında ilk sıralarda yer almıştır. Ortadoğu tarihinin ihtilaller, isyanlar ve devrimler sürecinde savaşla harmanlanan sosyal siyasi ve ekonomik boyutu açısından İran tam bir laboratuvar özelliği taşımıştır. Bu anlamda zamandizinde İran tarihinin, binlerce yıllık etüdünün güçlüğü dikkate alındığında, 20. yüzyıl tarihine dair bazı kalıplaşmış dönüm noktalarına vurgu yapıldığı ve 1980-1988 yılları arasında yaşanan ve Basra’nın iki yakasını ağır olaylarla etkileyen savaşın sosyal boyutları arasında propagandanın da önemli bir rol oynadığı görülmektedir. Devrimlerin savaşları, askeri darbeleri, ekonomik bunalımları takip ettiği tarihsel süreçlerin tam bir sinopsisini yapmak üzere araştırılan önemli bir kesit toplumsal hayata yön veren ve siyasal iktidarın geçiş süreçlerinde, rejimi pekiştirmek üzere başvurduğu propagandadır. Bu çerçevede “İran Çalışmaları” alanında Türkçe yazına kazandırılan eserin devrimin sahnelenmesinde nasıl uygulamaların hayata geçirildiğini anlamak açısından temel bir başvuru kaynağı olduğu belirtilmektedir.
Keywords : Modern İran Tarihi, 1979 İran Devrimi, Pehlevi Hanedanlığı, İran-Irak Savaşı, Propaganda