TÜRK KONULU BALADLARIN ÇEK VE SLOVAK SÖZLÜ GELENEĞİNDEKİ YAYGINLIĞI

Authors : Ali Osman ÖZTÜRK

Pages : 197-214

View : 15 | Download : 6

Publication Date : 2019-11-30

Article Type : Other Papers

Abstract :Türk savaşları ve işgalleri, Çek ve Slovak folklorunun efsane ve lirik ezgi örneklerinin yanı sıra özellikle baladlarında da görülmektedir. Bu epik insert ignore into journalissuearticles values(anlatıcı); Çek ve Slovak ezgileri, tarihte Türk Savaşlarına maruz kalan Slav ve Balkan halklarının tarihi baladlarının oluşturduğu geniş geleneğin bir parçasıdır. Bunun, geniş ve uluslararası kapsamda ayrıntılı biçimde araştırılabilmesi ise insert ignore into journalissuearticles values(Balkanlardaki); her bir ülkede ayrı ayrı ayrıntılı çalışmaların yapılmış olmasını gerektirmektedir. Çek ve Slovak halk türküsü geleneğinde basılı materyaller kapsamında Türk konulu toplam 13 sözlü ezgi tespit edilebilmektedir. Bunlardan bazıları çok sayıda varyantlar halinde, diğerleri ise tekildir. Bu çalışmada yazar tüm bu baladların kaynaklarını bir araya getirip mevcut varyantların bilgilerini dizin halinde eklemektedir. Bu tablodan ortaya çıkan sonuç, Türk konulu baladların merkezinin Slovak ve Doğu Moravya bölgesi olduğu ve buraların ise esas itibariyle doğrudan Türk işgaline uğrayan, akınlara ve çatışmalara sahne olan yerler olduğu gerçeğidir. Batı yönünde ise Türk temalı baladların nadiren görüldüğü; kederli ve karanlık atmosferini yitirdiği anlaşılmaktadır: Bohemya’da bu türden ve ayrıca uzlaşmacı, iyimser veya komik özellikle sadece iki epik ezgi vardır. Bu geleneğin merkez ve kenar bölgeleri arasındaki ayrım çizgisi Orta Moravya’dan kuzeyden güneye seyretmektedir. Aynı şekilde Türk temasının – biraz daha az belirgin olarak – güneyden kuzeye doğru gerilediği görülmektedir; Silezya ve güney Polonya baladlarında ise Türk teması yoğunluğunu yitirmektedir. Toplanan ezgilerin analizi, çok sayıda baladın, nuvelistik ve gezgin balad konularının yeni duruma adapte edilmesiyle ortaya çıktığını göstermektedir. Çek ve Slovak geleneğinde bazı balad tipleri iki farklı biçimde tespit edilebilmektedir; bazen Türk motifi ile bazen de bu motif olmadan. Öyle ki, bazen Türk motifi olmayan biçimin daha eski insert ignore into journalissuearticles values(birincil); olduğu görülmektedir insert ignore into journalissuearticles values(örn. “Cesur kız”);. Bazı diğer baladların da yine insert ignore into journalissuearticles values(örn. Leh, Sorb, diğer Slavlar ve Almanlar vs. gibi); başka ülkelerin geleneğinde Türk motifi taşımayan paralelleri vardır insert ignore into journalissuearticles values(örn. “Ölüm taklidi”);. Bu nedenle yazar, B.N. Putilov’un insert ignore into journalissuearticles values(Slavjanska istoričeskaja ballada – Tarihi Slav Baladları, 1965); , “Türk” baladları söyleminin, bireysel tarihi yaşantının şiirsel bir kopyası veya yansıması olarak ortaya çıktığı tezini reddetmektedir. Yazarın görüşü, bu tezin sadece birkaç balad konusunda geçerli olduğu yönündedir insert ignore into journalissuearticles values(örn. “Esir alınan oğul-yeniçeri”);; diğer söylemler, sözlü geleneği ancak ikincil olarak Türk savaşları atmosferine aktarmış ve onları zamana uygun tarihi ayrıntılarla doldurmuştur.
Keywords : Balad, Çek ve Slovak sözlü geleneği, Türkler, Slav coğrafyası