EKOELEŞTİREL YAKLAŞIM BAĞLAMINDA ŞANLIURFA EFSANELERİ

Authors : Hakan ÇELİKTEN

Pages : 107-126

View : 18 | Download : 5

Publication Date : 2020-11-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Uygarlık tarihi doğa ile girişilen mücadelenin de tarihidir. İnsanın içinde var olduğu çevreyi tanıması ve ardından gelen çevre üzerinde hüküm sürme gayreti, uygarlık tarihinin gelişim çizgisindeki temel noktaları oluşturmaktadır. Bu hüküm sürme gayreti içerisinde doğa karşısında alınan anlık zaferler, sürdürülebilir yaşamı tehdit eder hâle gelince modern dönemde doğa-insan ilişkisi yeniden tartışmaya açılmıştır. Yapılan tartışmalarda ekolojik bilinç esas noktayı oluştururken bu bilincin geliştirilmesi hususunda birçok düşünce ortaya atılmıştır. Bunlardan biri olan ekoeleştiri, doğaya karşı farkındalık ve bilinç oluşturma gayesi içerisinde insan, doğa ve edebiyatı bir araya getirerek ekoloji ile kültür arasındaki ilişkiye dikkat çeken bir akım olmuştur. Yakın dönemde yapılan çevreci tartışmalarda, modern insanın doğa ile kurduğu ilişki eleştirilirken geleneksel toplum yapısındaki insan-doğa ilişkisi ve buna bağlı olarak gelişen geleneksel ekolojik bilgi önem arz eder bir duruma gelmiştir. Geleneksel ekolojik bilgi her ne kadar kırsal hayat temelli kümülatif bir bilgi olsa da modern toplumun yaşam alanı olan kent hayatı içerisinde de kendine alan oluşturabilmektedir. Bu makaledeki amaç ekoloji ile kültür arasındaki ilişki incelenmektedir. Bunun için kültürel ürün olarak efsaneler seçilmiştir. Örnek olarak seçilmiş olan efsaneler yerel kültürle birlikte düşünülerek toplumun doğaya yüklediği simgesel anlam, coğrafyanın insan kültürüne etkisi, geleneksel toplum yapısı içerisinde insanların çevreye nasıl yaklaştığı ve değer yargılarının neler olduğu görülmeye çalışılacaktır. Böylece efsane anlatılarına yansıyan geleneksel ekolojik bakış açıları ortaya çıkarılacaktır. Bunun için Şanlıurfa kenti örnek alan olarak belirlenip bu kentin sosyokültürel yapısını yansıtan efsane anlatıları incelenmiştir.
Keywords : Şanlıurfa, Kent Efsaneleri, Ekoeleştiri, Geleneksel Ekolojik Bilgi