Eski Uygurcada Mañjuśrī Bodhisattva’yı Anlatan Bir Terim Üzerine

Authors : Alican Özkan

Pages : 632-441

View : 54 | Download : 103

Publication Date : 2023-12-20

Article Type : Research Paper

Abstract :Mañjuśrī Bodhisattva, bütün Budizm mezhepleri içerisinde çok önemli bir yere sahip olmakla birlikte özellikle Mahāyāna mezhebi içerisindeki en büyük müritlerden biri olarak kabul edilmektedir. Sanskritçede Mañju "güzel”, śrī ise "iyi şans, fazilet, muhteşem efendi” anlamlarına gelmekte ve kendisi cehaleti yok etmek amacıyla ortaya çıkan "Bilgelik Bodhisattvası” olarak ortaya çıkmaktadır. Bodhisattva, Çince 文殊师利 "Wén shū shī lì”, Birman dilinde မဥ္ဇူသီရိ (Mu juu seri), Japonca 文殊(Monju), 文殊師利 (Monjushiri) ya da 妙吉祥 (Myōkisshō), Tibetçe kdjam-dpal ve Eski Uygurcada Mançuşiri ismiyle anılmaktadır. Çin kaynaklarına göre I. Köktürk Kağanlığı döneminde Türkler Budizmle ilişki içerisindedir. Kuzey Zhou Hanedanının kurucusu olan Xiao Min Di, başkentinde bir Türk tapınağı yaptırmış ve halefi olan Ming Di ise Mukan Kağan’ın Budizm’i kabul ettiği noktada bir yazıt diktirmiştir. Ayrıca Kuzey Qi imparatoru tarafından Tapar Kağan’a gönderilen elçilik heyetinde bulunan Hui Lin isimli Budist rahip, Tapar Kağan’ın Budizm’i kabul etmesinde önemli rol oynamış ve ona Mahāparinirvāna Sutra’yı hediye etmiştir. 840 yılına gelindiğinde Ötüken Uygur Kağanlığının yıkılması sonucunda Uygurlar Kansu ve Tarım Havzası gibi çeşitli coğrafyalara göç etmişlerdir. Bunun sonucunda Budizm Uygurlar arasında etkisini artırmıştır. Günümüze ulaşan belgelerin en eski tarihlisi IX. yüzyıla aittir. Bu durum çeviri faaliyetlerinin bu tarihte yoğunluk kazandığını göstermektedir. Popüler bir Bodhisattva olması sebebiyle Mañjuśrī Bodhisattva’nın birçok adı ve Budizm literatüründe onu anlatan pek çok terim bulunmaktadır. Makalede Tibet Budizmine ait Eski Uygurca Mañjusrīnāmasaṃgīti (Mañjusrī’nin Niteliklerinin Övgüsü) eserine ait U 4736 ( T III M 225) numaralı fragmanın c sayfasında geçen v(a)şir kädiltürtäçi uluġ käḍilṭürtäçi ibaresi ve anlamı üzerinde durulacaktır. Doküman analizi yöntemi kullanılmıştır. Veriler için Turfanforschung-Digitales Turfan-Archiv, metnin diğer dillerdeki versiyonları üzerine yapılan çalışmalar ve ilgili sözlükler kullanılmıştır.
Keywords : Tibet Budizmi, Eski Uygurca, Mañjusrīnāmasaṃgīti, Mañjuśrī Bodhisattva